Home / Welbevinden in het nieuwkomersonderwijs / De leerling echt zien, hoe doe ik dat? / Meertaligheid en thuistaal

Meertaligheid en het belang van de thuistaal

Je thuistaal is een groot deel van je identiteit, het is een deel van wie je bent. Op school help je leerlingen bij het leren van Nederlands maar het is net zo belangrijk dat je leerlingen helpt actief met hun thuistaal bezig te blijven. Hun thuistaal is bovendien de toegang tot de bron van kennis waarover leerlingen beschikken. En het is het fundament waarop de Nederlandse taal gebouwd wordt. Het is dus  essentieel dat leerlingen hun thuistaal blijven gebruiken en door blijven ontwikkelen. Hoe kun je je leerling blijven zien en hoe kun je helpen met het actief houden van hun thuistaal?

Taal als onderdeel van je (sociale) identiteit

Nieuwe leerlingen kunnen zich natuurlijk niet zo goed uiten in het Nederlands. Daarom is het soms lastig om hun volle persoonlijkheid in hun uitingen te zien. Voor leerlingen is het ook lastig om zich niet volledig te kunnen uiten, bijvoorbeeld omdat ze geen woorden hebben voor hoe ze zich voelen. Taal is ook macht. Er zit ongelijkwaardigheid in het feit dat een leerling zich niet helemaal kan uitdrukken wanneer ze een tweede taal niet goed spreken.

Dit speelt ook binnen de groep. Je sociale identiteit, hoe jij voelt dat anderen je zien, hangt samen met het gevoel een groepstaal machtig te zijn. Ook al wil je misschien dat er zo veel mogelijk Nederlands wordt geleerd en gesproken, het is belangrijk dat er ook ruimte is voor leerlingen om hun thuistaal te gebruiken. Voor hun sociaal-emotionele ontwikkeling helpt het wanneer je de thuistalen erkent, waardeert en functioneel inzet.

Denken in mogelijkheden

Er zijn verschillende mogelijkheden om de thuistaal te waarderen en functioneel in te zetten. Gedurende een dag kan je op verschillende momenten aandacht besteden aan thuistaal. Wat je kan helpen om daar ruimte voor te geven is het besef dat alles wat leerlingen weten in hun thuistaal ligt opgeslagen in hun hoofd. Leerlingen verwerven en benutten vakmatige en levenskennis nog steeds via hun thuistaal. Om deze bron van kennis te kunnen gebruiken is het essentieel dat je je leerlingen stimuleert om actief met hun thuistaal bezig te blijven.

Ook helpt het blijven ontwikkelen van de thuistaal, bij het leren van de Nederlandse taal. Het is immers het fundament waarop de Nederlandse taal gebouwd wordt. Hoe verder de thuistaal is ontwikkeld, hoe beter de leerlingen de complexiteit van de Nederlandse taal aankunnen.

Afspraken over taalgebruik binnen school

Zorg voor een gedeelde visie over het gebruik van de thuistaal binnen je school. Bespreek wat de meerwaarde van meertaligheid is voor jullie en welke mogelijkheden jullie zien om deze te benutten. Maak vervolgens afspraken met directie en alle collega’s hierover. Een eenduidig beleid binnen de school en duidelijkheid over de afspraken en de reden achter die afspraken helpt leerlingen zich aan die afspraken te houden, ook tijdens de pauzes. En als team is het goed om in teamtrainingen hier aandacht aan te geven. Bespreek de afspraken ook met ouders/verzogers, en luister goed naar wat deze regels voor hen betekenen.

Wat kun je doen als docent of ondersteuningsteam?

  • Maak taalmaatjes in de klas of binnen de school

Een taalmaatje kan zowel helpen bij het Nederlands leren als bij het waarderen van de thuistaal. Breng in kaart welke vaardigheden leerlingen hebben op het gebied van taal en wat ze voor andere leerlingen of in de klas kunnen betekenen. Hierdoor maak je leerlingen expert en dat stimuleert hun zelfvertrouwen.

  • Geef handvatten aan ouders/verzorgers

Stimuleer ouders om de thuistaal te blijven spreken omdat dit beter is dan gebrekkig Nederlands. Maar stimuleer ouders ook om het spreken van de Nederlandse taal wel positief te waarderen. Bijvoorbeeld door zelf op les te gaan of door hun kind complimenten te geven over het Nederlands. Het wordt ouders afgeraden om hun kind als tolk in te zetten omdat dit belastend kan zijn. Zie de website van LOWAN voor informatie over meertaligheid in meerdere talen.

  • Maak thuistalen en -culturen zichtbaar en hoorbaar in de school

Denk bijvoorbeeld aan de aankleding van de school waarin met posters en materialen een divers beeld kan worden neergezet. Zorg dat in de bibliotheek boeken aanwezig zijn over verschillende landen, culturen, gebruiken. En ook literatuur waarbij de hoofdpersonen in verhalen diversiteit uitstralen. Zet ook ouders en familie in bij workshops, feesten en uitjes waarbij leerlingen kunnen kennismaken met elkaars taal en cultuur.

Wat kun je doen als docent?

  • Bespreek de regels over het spreken van thuistaal en het Nederlands

Bespreek de regels met de klas al onderzoekend. Waarom hebben we dit op deze manier afgesproken, wat vinden leerlingen daarvan? Wat zijn voor en nadelen van de regels voor individuele leerlingen en wat zijn voor en nadelen van de regels voor de groep?

  • Praat al onderzoekend met de klas over de thuistalen en dialecten

Vraag leerlingen welke talen ze spreken en welke talen er voorkomen in hun familie. Onderzoek bijvoorbeeld met een spel wie er dezelfde taal spreken in de klas. Ga het gesprek aan over wie wie kan verstaan. Taal is ook politiek en kan onderdeel zijn van een politiek conflict binnen landen waaruit de leerlingen komen. In sommige landen hebben minderheden een verbod gekregen om te moedertaal te spreken. Houd dus ook rekening met gevoeligheden maar probeer er openheid over te creëren.

  • Denk na over het functioneel inzetten van de thuistaal of cultuur in de les

Tijdens de voorbereiding van je les kun je alvast nadenken over hoe en wanneer je ruimte wilt/kunt geven aan thuistalen en culturen. Is het onderwerp dat je behandelt te bekijken vanuit verschillende culturele perspectieven en hoe kun je leerlingen de gelegenheid geven om daarover uit eigen ervaring te vertellen? Is het misschien handig om overleg in thuistaalgroepjes in te lassen na de uitleg? Mogen de leerlingen kiezen welke taal ze gebruiken voor het opzoeken van informatie of voor het maken (van een kladversie) van hun eindproduct? Is het voor je les zinvol om leerlingen actief te vragen om een link te leggen met de woorden van de les in de taal van instructie en hun thuistaal? Zijn er grote verschillen of juist overeenkomsten in schrift/uitspraak/grammaticale constructie?

Meer informatie

Materialen

Bronnen

Vorige Hoge (en realistische) verwachtingen
Naar boven