Miriam en Raf krijgen kraamzorg
Er is een grote groep vrouwen die laaggeletterd is of weinig gezondheidsvaardigheden heeft en de grotendeels geschreven informatie over kraamzorg niet leest of begrijpt.
Gelijke kansen op gezond opgroeien
Al jaren blijkt dat Nederlandse kinderen tot de gelukkigste ter wereld behoren. Maar dat geluk is niet evenredig verdeeld. Word je geboren in een gezin met een lage sociaal economische positie (lage sep), een migratie- of vluchtelingenachtergrond? Dan is de kans groter dat je ziek wordt en eerder komt te overlijden. Leefomstandigheden of factoren die het gezond opgroeien in de weg kunnen staan, zijn onder andere: armoede of financiële zorgen, chronische stress, traumatische gebeurtenissen, discriminatie, laaggeletterdheid, minder kennis van het Nederlandse zorg- en onderwijssysteem en zorgen om de toekomst. Belangrijk is dat deze factoren niet alleen de gezondheid van opgroeiende kinderen beïnvloeden, maar ook nog eens kunnen doorwerken op hun welzijn en gezondheid op latere leeftijd. Binnen het programma Gelijke Kansen op Gezond Opgroeien is het doel zoveel mogelijk voorkomen dat kinderen al aan het begin van hun leven een achterstand in hun mentale, fysieke en sociale ontwikkeling oplopen.
- Situatie, feiten en cijfers
- Wat doet Pharos?
- Onze aandachtsgebieden
- Voorlichtingsmaterialen, publicaties en trainingen
- Contact
Bekijk ook:
- Infosheet Welbevinden op School
- Factsheet Kinderen van arbeidsmigranten
- Themapagina over vaderschap
Situatie, feiten en cijfers
Kinderen die opgroeien in armoede behoren tot de meest kwetsbare groepen in Nederland. In 2020 betrof dit ruim één op de dertien kinderen. Het aantal kinderen dat opgroeit in armoede stijgt volgens een schatting van het Centraal Planbureau (CPB) van 6,1 procent naar 7,1 procent in 2024. Het gaat om 230.000 kinderen die vanaf 2024 onder de armoedegrens opgroeien.
Factoren die het risico op kinderarmoede vergroten, zijn opgroeien in een eenoudergezin met ten minste twee broers of zussen en opgroeien in een gezin met een migratieachtergrond. Armoede kan zorgen voor sociale uitsluiting en schaamte. Het ontbreken van basale zaken kan ertoe leiden dat kinderen zich minder geaccepteerd voelen door leeftijdsgenoten of dat zij zich niet kunnen aansluiten bij activiteiten.
Het aanhouden van geldproblemen en het gebrek aan perspectief kunnen chronische stress veroorzaken. Maar ook slechte huisvesting, verslaving van de ouders of een gebrek aan een sociaal netwerk.
Opgroeien in armoede en een gebrek aan kansen in de wijk hangt samen met de mate waarin kinderen worden blootgesteld aan ingrijpende jeugdervaringen. Denk hierbij aan:
- lichamelijke of emotionele mishandeling;
- lichamelijke of emotionele verwaarlozing;
- drugsgebruik in het gezin;
- psychische problemen in het gezin;
- criminaliteit in het gezin;
- vluchten;
- migratie.
Deze ervaringen hebben invloed op de gezondheid, zowel fysiek als mentaal. Elke stap lager op de sociaaleconomische ladder maakt dat een kind minder kans heeft op goede gezondheidsuitkomsten. Dit noemen we ‘gezondheidsverschillen’.
Wat doet Pharos?
Als kinderen opgroeien in kwetsbare omstandigheden zijn er drie principes van belang om ervoor te zorgen dat deze kinderen zich toch gezond kunnen ontwikkelen:
- het versterken van ondersteunende relaties tussen kinderen en volwassenen;
- het versterken van sociaalemotionele én cognitieve competenties van kinderen;
- het verminderen van bronnen van stress in de levens van kinderen en hun gezinnen.
Deze drie principes beïnvloeden en versterken elkaar. Voortgang op het gebied van één principe vergroot de kans dat er ook aan de andere twee principes wordt voldaan. Een voorbeeld hiervan is dat het verminderen van stress bij ouders hen helpt bij het bieden van ondersteuning aan hun kinderen. Op deze manier versterken zij de competenties die hun kinderen nodig hebben.
Binnen het programma Gelijke Kansen op Gezond Opgroeien werken we aan het versterken van beschermende factoren vanuit de drie genoemde principes. De ongunstige omstandigheden waarin een kind opgroeit, hebben niet alleen invloed op de gezondheid in de kindertijd, maar zijn ook bepalend voor de gezondheid op latere leeftijd. Tijd is hierin een belangrijk aspect: hoe langer een kind in ongunstige omstandigheden leeft, hoe groter de impact later. Pharos richt zich op de preventie van gezondheidsverschillen in de doorlopende levenslooplijn van kinderen. Daarbij hebben we in het bijzonder aandacht voor die perioden en die kinderen waarvan we weten dat ze extra kwetsbaar zijn.
Onze aandachtsgebieden
Om de beschermende factoren in het leven van kinderen te versterken is het belangrijk om aandacht te hebben voor de verschillende leefdomeinen waarin kinderen opgroeien. We moeten aandacht hebben voor de thuissituatie, het onderwijs, de vrijetijdsbesteding en de wijk. Ook is samenwerking tussen verschillende professionals van belang. Denk daarbij aan zorg-, onderwijs- en jeugdprofessionals. Maar ook aan vrijwilligers, gemeentelijke beleidsambtenaren en zelforganisaties. Pharos zet zich altijd in voor de samenwerking met de mensen om wie het gaat: de kinderen, jongeren, hun ouders/verzorgers en hun bredere netwerk.
Hieronder lichten we onze belangrijkste aandachtsgebieden toe:
Kansrijk van Start met Gezond Opgroeien
De eerste duizend dagen (-9 maanden t/m 2 jaar) zijn cruciaal voor de ontwikkeling van een kind. In die periode ontwikkelt hij al zijn vitale levensfuncties en legt hij de basis voor een veilige hechting. Zijn hersenen maken continu verbindingen. Negatieve prikkels uit de omgeving kunnen invloed hebben op de veerkracht en het aanpassingsvermogen van een kind. Deze prikkels zijn bijvoorbeeld verslaving, depressie of stress bij de ouders, en een gebrek aan veilige hechting. Het aanpassingsvermogen van een kind vormt de basis voor de gezondheidstoestand voor het hele leven.
In deze fase valt er nog veel te winnen. Door goed aan te sluiten op eenieders behoefte, ongeacht opleiding of culturele achtergrond. Of door extra aandacht te hebben voor (aanstaande) gezinnen met een lage opleiding, een laag inkomen of een migratie- of vluchtgeschiedenis. Aangezien hier vaak veel stress voorkomt.
Pharos werkt op verschillende manieren aan het ondersteunen van het medische en sociale domein van gezinnen in kwetsbare omstandigheden. Bijvoorbeeld door het belang van persoonsgericht en sensitief werken te benadrukken en hiervoor handvatten te bieden. Of door kennis en expertise over het bereiken en betrekken van deze gezinnen te delen. Daarnaast dringen we er bij de overheid op aan dat er voor de juiste randvoorwaarden wordt gezorgd. Een integrale samenwerking rondom deze gezinnen is heel belangrijk.
Bekijk ook:
- Themapagina ‘Eerste 100o dagen van een kind‘
- Infosheet ‘Eenvoudige voorlichting over zwangerschap en ouderschap‘
- Training ‘Sensitief werken in de eerste 1000 dagen‘
Mentale veerkracht versterken
Voor kinderen is het van belang aandacht te hebben voor het gezond opgroeien. Dit door te werken aan sociaal-emotionele competenties. Ondersteunende relaties moeten worden versterkt en bronnen van stress moeten worden verminderd. Dit kan onder andere plaatsvinden vanuit de onderwijscontext. School is – naast thuis en de wijk–, dé plek waar kinderen en jongeren veel tijd doorbrengen.
Vanuit het programma Welbevinden op School werken we aan het bevorderen van een positief leef- en leerklimaat op scholen. Dit doen we samen met het Trimbos-instituut, Gezonde School, GGD’en, gemeenten en zorg- en welzijnsorganisaties. Pharos heeft in die samenwerking specifiek aandacht voor wat leerlingen in kwetsbare omstandigheden nodig hebben om school een prettige plek te laten zijn. Een plek waar zij zich goed kunnen voelen en zich kunnen ontwikkelen.
Naast Welbevinden op School werken we ook aan projecten waarin het versterken van de mentale veerkracht van kinderen en jongeren centraal staat. Onze focus ligt hier op kinderen en jongeren die extra kwetsbaar zijn voor mentale problematiek. Zoals kinderen en jongeren met een vluchtelingenachtergrond. Zij lopen een meer dan gemiddeld risico om psychische klachten te ontwikkelen door hun ervaringen. Zowel in het land van herkomst, onderweg, als in Nederland. Een goede mentale gezondheid helpt hen bij een gezonde (sociaal-emotionele) ontwikkeling en bij het participeren en integreren.
Meer lezen over onze aanpak en projecten:
- Handreiking bevordering mentale gezondheid jeugd
- Infosheet ‘Werken aan welbevinden op school bij kinderen en jongeren uit kwetsbare gezinnen: tips en handvatten‘
- Welbevinden in het nieuwkomersonderwijs
- Voorlichtingsmateriaal over psychische problemen
- Project Minding the Gap
- Handreiking kinderen met een vluchtachtergrond op school
Gezond opgroeien in de wijk
Een plek waar ook aandacht moet zijn voor het gezond opgroeien van kinderen en jongeren is, de wijk. Zeker wanneer het wijken betreft waar kinderen relatief vaker te maken hebben met stress, slechte woonomstandigheden, geldzorgen, taalachterstanden en een gebroken gezinssituatie.
Voor jonge kinderen uit gezinnen in kwetsbare omstandigheden is het belangrijk dat ze kunnen terugvallen op een stevige pedagogische basis in de wijk. Helaas is dat vaak juist niet het geval. Er is geen stevig netwerk waar ouders een beroep op kunnen doen als het even lastig is. Ze weten vaak niet waar ze laagdrempelig hulp en ondersteuning kunnen krijgen bij het opvoeden. Ook is er weinig groen in de wijk waar kinderen zich kunnen ontwikkelen.
Onderzoek heeft laten zien dat investeren in een sterke pedagogische basis loont. De focus van jeugdbeleid was lang gericht op het verminderen en oplossen van problemen en het wegnemen van risico’s. Nu komt er meer nadruk op aandacht voor beschermende factoren en het welbevinden van alle kinderen, jongeren en ouders. Steeds meer gemeenten willen hiermee aan de slag. Pharos zet haar kennis en expertise in om gemeenten te ondersteunen hoe zij voor de kinderen in de meest kwetsbare omstandigheden een stimulerende omgeving kunnen bieden die bijdraagt aan het kansrijk opgroeien van deze kinderen.
Bekijk ook:
Jeugdhulp op maat
Opgroeien in een gezin met een lage sociaaleconomische positie geeft vaak een opeenstapeling aan ongunstige leefomstandigheden, ingrijpende jeugdervaringen of andere riscofactoren. Gezinnen die te maken hebben met kwetsbare omstandigheden komen vaker in aanraking met jeugdhulp. Sinds 2023 is er een aanpak voor de komende jaren vastgesteld in de Hervormingsagenda Jeugd 2023-2028.
Pharos draagt bij aan deze stelselwijziging. We zetten onze kennis in over onderwerpen als inclusie, cultuursensitiviteit en het samenwerken met de mensen (kinderen en gezinnen) waar het om gaat. Deze thema’s agenderen we aan de diverse beleidstafels en bij de implementatie van de beoogde veranderingen. Zo moet er worden gewerkt aan een inclusiever jeugdzorgbeleid. Ons uitgangspunt is dat het van belang is te differentiëren. Er wordt hard gewerkt aan het verbeteren van de zorg en ondersteuning voor (jonge) kinderen en jongeren. Toch zien we nog vaak dat de kinderen die dit het hardst nodig hebben, hier te weinig van profiteren. Gelijke kansen vragen vaak om een ongelijke behandeling. Daarom moeten we ons extra inzetten voor sommige groepen om gezondheidsverschillen te verkleinen.
Bekijk ook:
Gezond migreren en opgroeien
Gezond kunnen opgroeien in Nederland is belangrijk. Een kind heeft extra aandacht nodig als het (alleen of met het gezin) gevlucht is uit een ander land of als de ouders als arbeidsmigrant naar Nederland zijn gekomen. Vluchtelingenkinderen, AMV’s en kinderen van arbeidsmigranten willen het liefste een normaal leven. Net zoals alle kinderen en jongeren. Ze zijn wereldreizigers, dat geeft hen kracht. Maar het vestigen in een nieuw land en de vaak heftige gebeurtenissen die zij in het thuisland of onderweg meemaakten, hebben veel impact op het leven en de ontwikkeling van deze kinderen.
Het is belangrijk dat daar voldoende aandacht voor is. Bijvoorbeeld bij beleidsmakers maar ook bij professionals in welzijn, zorg en onderwijs. Hoe bieden zij nieuwkomerskinderen de beste zorg en ondersteuning? Pharos werkt samen met partijen die een rol spelen in zorg en onderwijs om het perspectief voor deze doelgroepen te verbeteren.
Bekijk ook:
