Vernieuwend onderzoek laat vluchtelingenkinderen aan het woord
‘Gewoon erover praten. Als je erover praat, dan gaat het wel een beetje eruit. Als je er niet over praat, heb je je hele leven verdriet, denk ik.’ Dit vertelt de 11-jarige Ella uit Eritrea in een nieuw onderzoek van Pharos naar mentale zorg voor kinderen met een vluchtachtergrond. Onderzoekers Phildy Asamoah en Maartje Gardeniers kozen voor een vernieuwende aanpak: ze werkten samen met co-onderzoekers met diverse culturele achtergronden om met vluchtelingenkinderen te praten over hun ervaringen met psychosociale steun in Nederland.
In het onderzoeksrapport staan aanbevelingen van de onderzoekers. Maar ook het advies van de kinderen zélf om de mentale zorg voor kinderen met een vluchtachtergrond in Nederland te verbeteren.
Inclusief onderzoek
Pharos zette co-onderzoekers in met een vergelijkbare culturele achtergrond als de vluchtelingenkinderen die meewerkten aan het onderzoek. De co-onderzoekers spreken hun taal en kunnen cultuursensitief interviewen. Ze werden getraind op onderzoekstechnieken bij kinderen die traumatische ervaringen hebben meegemaakt.
‘We vonden het belangrijk om ons niet alleen te baseren op eerdere onderzoeken, maar om deze kinderen te vragen wat zij zélf vinden van mentale zorg,’ vertelt Phildy. ‘We wilden hen een stem geven in dit onderzoek. De adviezen die ze geven vinden we waardevol. We zetten ons ervoor in dat zorg- en hulporganisaties, maar ook scholen en gemeenten, luisteren naar wat deze kinderen te vertellen hebben.’
Eerst spelen, dan praten
De kinderen adviseren hulporganisaties en gemeenten om sport- en spelactiviteiten te organiseren, omdat ze afleiden van de ingrijpende gebeurtenissen die zij hebben meegemaakt. Ook kan het helpen om nieuwe vrienden te maken. ‘Mentale zorg in Nederland is vaak ingericht op praten,’ aldus Maartje. ‘Maar als je de taal niet goed spreekt, is het moeilijk om te vertellen over je gevoelens en ervaringen.’
‘In het begin snapte ik het echt helemaal niet – toen kende ik bijna geen Nederlands, het was een beetje raar en moeilijk om te communiceren. Ik denk dat het wel een beetje zou hebben geholpen als er iemand was die het een beetje zou uitleggen’
vertelt Sophia van 11 uit Eritrea.
Waar moet je heen voor hulp?
Ook weten mensen met een vluchtelingenachtergrond niet goed waar ze terechtkunnen voor hulp.
‘Ja, in mijn school – dat hebben mijn docenten al een paar keer gezegd – als wij problemen hebben, dan kunnen wij het tegen iemand zeggen, volgens mij heet dat in Nederland een psycholoog ofzo’
Jalal (18, Iran).
Gezin geeft veiligheid
Bijna alle kinderen vonden praten over gevoelens heel belangrijk. Ze vinden vooral mentale steun bij hun eigen gezin. Vaak hebben kinderen met het gezin in verschillende asielzoekerscentra gewoond, waardoor zij vaak meerdere keren afscheid hebben moeten nemen van vrienden. Ook vóór de vlucht moesten kinderen afscheid nemen van familie en vrienden thuis. Het gezin geeft deze kinderen vaak de enige stabiliteit die ze kennen.
Aanbod professionele zorg belangrijk
De kinderen vertellen dat zij de ingrijpende gebeurtenissen van voor en tijdens de vlucht vaak beginnen te vergeten als zij naar school gaan, de taal leren en nieuwe vrienden maken. Toch vinden de kinderen het belangrijk dat er professionele hulp wordt aangeboden.
‘Zeg maar... beginnen is gewoon een moeilijke stap en dan nog met de oorlogservaring. Dat is gewoon zo. Daar kun je niets aan doen, maar om het te verminderen, te zorgen dat er zo min mogelijk problemen zijn, is mentale hulp voor kinderen echt belangrijk, dus ik vind dat je misschien automatisch een begeleider of psycholoog moet krijgen’
zegt Farida (15) uit Syrië.
Mentale zorg is nodig
Uit eerder onderzoek is bekend dat kinderen die zijn gevlucht voor oorlog en geweld een groter risico hebben op problemen met hun mentale gezondheid. Posttraumatische stress, depressie, angst en slaapproblemen komen vaker voor. Het is dus van belang dat deze kinderen op tijd en preventief hulp krijgen voor hun mentale gezondheid. Zodat ze zich, net als ieder ander kind in Nederland, kunnen ontwikkelen tot zelfstandige en veerkrachtige individuen.
Lees het rapport Gevlucht en Geland – Psychosociale steun en mentale zorg in Nederland voor jongeren met een vluchtachtergrond
Pharos voerde het onderzoek Psychosociale steun en mentale zorg in Nederland voor jongeren met een vluchtachtergrond uit in opdracht van en in samenwerking met Save the Children.