Pharos onderzocht toegankelijkheid Wlz voor
ouderen met een migratieachtergrond
Naar aanleiding van een Kamermotie van oud-Kamerlid Fonda Sahla heeft Pharos onderzocht hoe toegankelijk de Wet langdurige zorg (Wlz) is voor ouderen met een migratieachtergrond. Het rapport ‘Inclusieve ouderenzorg’ laat zien dat er duidelijke verschillen zijn. Zo blijkt uit het onderzoek dat ouderen met een migratieachtergrond gemiddeld met hogere zorgprofielen de Wlz instromen, vaker kiezen voor een persoonsgebonden budget (pgb), en bij een keuze voor zorg in natura minder uren zorg ontvangen in vergelijking met ouderen van Nederlandse herkomst.
Aantal ouderen met migratieachtergrond stijgt
In 1996 waren er zo’n 385.000 55-plussers met een (eerste of tweede generatie) migratieachtergrond, in 2020 was dit aantal gegroeid naar 905.000. De groep migrantenouderen vormde in 2020 zo’n 16% van het totaal aantal ouderen, maar dit stijgt naar verwachting naar 28% in 2050. Gezien de groeiende diversiteit onder onze ouderen, is het belangrijk om te begrijpen wat er voor verschillende groepen nodig is om goede toegang tot zorg en goede kwaliteit van zorg te waarborgen.
Zieker bij aanmelding Wlz
Ouderen met een migratieachtergrond krijgen gemiddeld hogere zorgprofielen toegewezen op het moment dat ze worden aangemeld voor de Wlz. Dit betekent dat ze zieker zijn als ze voor het eerst toegang krijgen tot (formele) langdurige zorg. Nagenoeg alle migrantenouderen stromen in een hoger zorgprofiel in dan ouderen met een Nederlandse herkomst.
Uit het onderzoek blijkt dat hier verschillende oorzaken voor zijn. Geïnterviewden geven aan dat (een deel van) de mensen met een migratieachtergrond minder goed de weg weet te vinden in het zorgsysteem en dat er soms wantrouwen bestaat richting zorgverleners en het zorgsysteem, bijvoorbeeld vanwege eerdere ervaringen met discriminatie. Ook bestaat de indruk dat er onder (een deel van de) naasten met een migratieachtergrond een hoger tolerantieniveau bestaat voor de zorgbehoefte en eventueel probleemgedrag, waardoor zij pas later aankloppen voor formele zorg.
Keuzes binnen de Wlz
Mensen die Wlz-zorg ontvangen mogen kiezen hoe ze die zorg willen ontvangen (“leveringsvorm”). Mensen kunnen kiezen voor zorg in natura, persoonsgebonden budget (pgb), of een combinatie van beide. Bij zorg in natura bepalen de gemeente, het zorgkantoor of de zorgverzekeraar uit welk zorgaanbod de zorgvrager mag kiezen. Dit is als het ware het standaard zorgaanbod. Bij het pgb krijgt men een budget om zelf zorg in te kopen (waarbij zowel formele als informele zorg kan worden ingekocht) en is er dus meer vrijheid in het vormgeven van de zorg.
Vaker een persoonsgebonden budget (pgb)
Ouderen met een migratieachtergrond kiezen vaker voor een pgb. Naast praktische overwegingen zoals meer flexibiliteit in de planning en een vast gezicht voor de zorgontvanger, wordt de keuze voor een pgb door geïnterviewden vaak verklaard door een gebrek aan passende, cultuursensitieve zorg, ervaren discriminatie en taalbarrières. Eén van de geïnterviewde mantelzorgers verzuchtte, onder bijval van enkele andere mantelzorgers in de focusgroep:
Maar stel dat het standaard zorgaanbod cultuursensitief was, gewoon allemaal. Ik denk dat iedereen daarvoor zou gaan! […] Want het brengt zoveel gezeik met zich mee, dat pgb.
Veel geïnterviewden geven aan dat het zorgaanbod onvoldoende aansluit bij de behoeften van ouderen met een migratieachtergrond.
Ontvangen zorg
De ouderen met een migratieachtergrond die wel gebruik maken van het standaard zorgaanbod (zorg in natura), ontvangen minder zorg dan ouderen met Nederlandse herkomst. Ook bij deze bevinding wordt door geïnterviewden genoemd dat het standaard zorgaanbod niet altijd aansluit op de behoeften. Een gebrek aan goede communicatiemogelijkheden (door beperkte of afnemende Nederlandse taalvaardigheid en het ontbreken van tolken) wordt ook genoemd als reden om minder zorg te gebruiken. Er wordt echter ook benadrukt dat mensen vaak niet weten wat de mogelijkheden zijn en waar ze allemaal recht op hebben.
Wat is er nu nodig?
De resultaten uit het onderzoek benadrukken de noodzaak van een meer inclusieve benadering in de langdurige zorg om te voldoen aan de groeiende diversiteit binnen de Nederlandse samenleving. Meer aandacht is nodig voor de volgende punten:
- Verbeteren van de toegang tot Wlz-zorg door op maat gemaakte informatie, vereenvoudigde aanvraagprocedures en tolkenvergoeding.
- Inclusieve zorgvaardigheden integreren in zorgopleidingen.
- Diversiteit in personeelsbestand aanmoedigen en veilige werkculturen creëren.
- Structurele financiering voor inclusieve zorginitiatieven beschikbaar stellen.
- Zorgen voor een representatieve onderzoekspopulatie bij kwaliteitsmetingen.
Onderzoeksmethode
Het onderzoek bestond uit literatuuronderzoek, een data-analyse (op basis van cijfers van het CBS over de periode 2016-2022) en groepsgesprekken en interviews met betrokkenen, waaronder zorgvragers, mantelzorgers, zorgprofessionals, zorgbestuurders en beleidsmakers.