Vluchtelingenkinderen hebben een verhoogd risico op problemen met hun mentale gezondheid. Tegelijkertijd zijn ze veerkrachtig en is school de plek voor hen om hun zorgen te vergeten. “Door mentale gezondheid in de klas bespreekbaar te maken, leren kinderen dat het oké is om je soms niet goed te voelen en om hulp te vragen.” Dat stellen Anna de Haan en Maartje Gardeniers, experts in gezond opgroeien voor nieuwkomerskinderen.

Volgens de experts hoeft aandacht voor welbevinden en mentale gezondheid niet veel extra tijd te kosten voor onderwijsprofessionals. Er zijn talloze laagdrempelige opties die veel verschil kunnen maken in het versterken van de veerkracht en de preventie van mentale problemen voor deze kinderen.

Behoefte van kinderen is niet altijd praten

“Kinderen met een vluchtachtergrond hebben niet altijd behoefte aan vragen of dat continu benadrukt wordt dat erover praten ‘goed’ zou zijn en ‘altijd mag’. Dat is een goed bedoelde, maar ook een typisch ‘Nederlandse’ benadering”, vertelt Maartje Gardeniers. “Kinderen hoeven niet altijd te praten. Vooral erkenning dat je je af en toe niet goed kan voelen is belangrijk.”

Thuis voelen is het belangrijkst

Het is net als voor alle kinderen belangrijk dat school een omgeving is waarin vluchtelingenkinderen zich veilig voelen en waarin ze zich kunnen ontwikkelen en groeien. “Alleen al ‘je thuis voelen’ verkleint de kans op de klachten als PTSS en depressie”, vertelt Anna de Haan. “Verdiep je in waar een kind vandaan komt, toon oprechte interesse of leer bijvoorbeeld twee woordjes in hun taal om ze te verwelkomen.”

Bespreek en waardeer diversiteit in de klas

Het is ook belangrijk om als school te werken aan een omgeving waarin diversiteit wordt gewaardeerd en genormaliseerd. “Bespreek bijvoorbeeld wat kinderen ’s avonds eten of wat voor spelletjes iedereen doet. Zo leren de kinderen dat iedereen verschillende gewoonten heeft in de klas en dat dat oké is”, zegt Maartje Gardeniers.

“En als je merkt dat er iets speelt bij de kinderen in de klas omdat er bijvoorbeeld net iets gebeurd is op het schoolplein of in het land van herkomst van een kind, dan kan het soms raadzaam zijn de geplande rekenles te skippen het te bespreken. Op zo’n moment heeft lesgeven minder zin omdat het dan niet binnen komt.”

Muziek en sport als afleiding

Daarnaast is de afleiding en zingeving die school biedt heel helpend voor vluchtelingenkinderen. “Sport of muziekles kunnen bijvoorbeeld een goede afleiding zijn, omdat daar ‘even niks hoeft’. Muziekles kan bovendien dienen als methode om emoties te tonen. Bijvoorbeeld door een lied te maken over een zwaarder onderwerp in plaats van erover te praten”, vertelt Anna de Haan.

Gezin als belangrijke steun voor vluchtelingenkinderen

Gevluchte kinderen en jongeren vinden vooral steun bij hun eigen familieleden. De kinderen hebben vaak te maken gehad met afscheid nemen, in het land van herkomst en verschillende azc’s waar ze gewoond hebben. “Daarom zijn familieleden voor veel jongeren degenen die ze vertrouwen en met wie ze bespreken wat er speelt. Kinderen zijn vaak terughoudend in het bespreken van problemen met mensen buiten het gezin. Het is daarom belangrijk om ook familieleden te betrekken”, aldus Maartje Gardeniers.

Cultuursensitief werken is hierbij van groot belang, en bij taalbarrières kan ook de inzet van tolken of sleutelpersonen helpend zijn.