‘Een stoppen-met-roken-aanpak slaagt alleen als professionals en wijkbewoners samenwerken’
“Bij de derde bijeenkomst vielen de puzzelstukjes echt op hun plek”, zegt Judith Visser, onderzoeker bij het Amsterdam UMC. Zij is 1 van de 8 deelnemers aan de ‘Leerkring Wijkaanpak Stoppen met Roken’ van Pharos. Eerder was het doel van de leerkring voor haar nog wat vaag. “Nu zie ik in waar we heen gaan. Zo heb ik bijvoorbeeld geleerd dat co-creatie onmisbaar is.”
Niet zomaar een stoppen-met-rokentraining bedenken
Judith vertelt dat ze na de drie bijeenkomsten snapt dat het geen zin heeft om zomaar een stoppen-met-rokentraining te bedenken en die aan te bieden aan mensen in een wijk. “Je moet eerst samen met de bewoners bekijken waar zij behoefte aan hebben en wat bij hen past. Als je hen niet betrekt, bestaat de kans dat de training niet aan slaat. Co-creatie is geen leuk extraatje, maar een voorwaarde voor succes.”
Actiekaart wijkaanpak stoppen met roken
In de derde bijeenkomst oefenden de deelnemers met een acteur, leerden ze hoe ze een netwerk opbouwen en gaven ze feedback op een actiekaart. Op deze kaart staan alle fases en stappen van de wijkaanpak. Judith vindt dit een heel handig hulpmiddel. “Je hoeft niet letterlijk te doen wat er op staat, maar het helpt je om overzicht te behouden. Je kunt steeds even bekijken waar je staat en ziet meteen wat daarna de volgende stap is. Het is een handvat, een houvast.”
“Als verbeterpunt gaven wij het thema ‘borging van de aanpak’ mee. Verder bleef de rol van de gemeente ook nog wat onderbelicht. Heel fijn dat met onze tips dit instrument ook nog verder wordt aangescherpt. Eigenlijk is dat ook een vorm van co-creatie.”
Rol van sociaal domein
De onderzoeker deelde tijdens de leerkring haar presentatie over de rol van het sociaal domein in een wijkgerichte stoppen-met-rokenaanpak in Amsterdam-Noord. “Een vraag die ik nog had is hoe je professionals mee kunt nemen die nog teveel barrières zien om met stoppen met roken aan de slag te gaan. Het is dan heel fijn om adviezen van andere deelnemers te krijgen. Zeker de GGD-ers zijn mensen uit de praktijk. Dat is voor mij als onderzoeker heel waardevol.”
Kring om te leren
Judith leerde ook hoe je een duurzaam netwerk kunt opbouwen. “Het echt luisteren naar de behoeften van mensen is super belangrijk. Pas als je gezamenlijk aan de slag gaat, kun je in een wijk echt wat bereiken.” Judith ziet die gezamenlijkheid ook heel goed terug in de leerkringen. “Het is echt een kring om te leren. Een veilige en inspirerende omgeving. Je bent samen op pad en steekt veel op van de ervaringen van anderen. Soms wist ik niet of ik op de goede weg was, maar door de vorm van een leerkring, sta je er niet alleen voor. Iedere wijk is anders en vraagt om een aanpak op maat.”
Ervaren kracht
Deelnemer Akke Hofstee, projectleider Rookvrije Generatie Fryslân, vindt de bijeenkomsten een perfecte mix van praktijk, theorie en leren van elkaar. “Ook al werk ik al jaren als gezondheidsbevorderaar, toch kon ik toch nog veel nieuws leren in deze leerkring. Het was zeker geen gesneden koek voor mij. Zo weet ik nu dat je bij mensen die roken niet meteen ‘to the point’ moet komen, maar eerst even een praatje maakt om te kijken waar hun interesses liggen en waar je op kunt aanhaken.
Het is sowieso heel inspirerend om nieuwe dingen te doen en te leren. De instrumenten van Muzus, zoals de actiekaart, zijn heel handig. Je kunt er meteen mee aan de slag. Het is op de praktijk gericht.”
Schuldhulpverlening
Als Akke naar haar eigen opdracht in Lemmer kijkt, zit ze in de beginfase. Samen met haar collega Bilbo Schickenberg kijkt ze nu wie de belangrijke partners in de wijk zijn. “We kijken daarbij heel breed, naar het sociaal domein maar bijvoorbeeld ook naar de schuldhulpverlening.”
“Daar heb ik nog een leuk voorbeeld van: Een schuldhulpverlener belde me laatst over iets heel anders. Ik vroeg of hij stoppen met roken wel eens ter sprake brengt. Hij wilde wel, maar wist niet hoe. Verder dan vertellen hoe duur sigaretten zijn, komt hij niet. Na mijn verhaal was hij zo enthousiast dat we een afspraak hebben gemaakt en hij gaat zelfs regelen dat er ook andere schuldhulpverleners aanwezig zijn. Van dit soort ontwikkelingen word ik blij. Het laat zien hoe belangrijk het is om goed thuis in je netwerk te zijn en verbindingen te zien. Ik geloof echt dat als professionals en bewoners in een wijk samen aan de slag gaan met stoppen met roken, er mooie dingen gebeuren.”
Over de Leerkring Wijkaanpak Stoppen met Roken
Steeds meer mensen stoppen met roken. Maar dat geldt niet voor mensen met een lagere opleiding. De helft van de mannen van 25-45 jaar met een lagere opleiding rookt. Tabaksverslaving draagt voor ongeveer 30% bij aan het grote verschil in levensverwachting tussen laag- en hoogopgeleiden. Pharos wil daarom, met gelden van het RIVM, een werkwijze ontwikkelen voor de versterking van de toeleiding naar (erkende) stoppen-met-rokenondersteuning in achterstandswijken.
Om dat te bereiken organiseerde Pharos in samenwerking met experts van onderzoeksinstituut IVO en ontwerpbureau Muzus in 2022 een leerkring. Door het doen van empathisch onderzoek staat de leefwereld van de wijk centraal en vindt verbinding tussen bewoners en professionals plaats. De leerkring bestond uit 3 bijeenkomsten in 2022 waaraan 7 GGD gezondheidsbevorderaars en een team van onderzoekers deelnamen. Het doel is dat er in 7 gemeenten en 8 aandachtswijken de toeleiding naar erkende stoppen-met-rokeninterventies versterkt wordt. Aan de hand van de ervaringen en gedeelde kennis ontwikkelen en verspreiden Pharos en RIVM de ontwikkelde instrumenten en kennis over de aanpak.
Lees hier het artikel over de tweede bijeenkomst van de leerkring of kijk op onze programmapagina Een rookvrij leven voor iedereen.
