‘Ik wil altijd sleutelpersoon blijven’
Mensen die leven in een sociaal kwetsbare situatie worden niet genoeg betrokken bij onderzoeken en het ontwikkelen van beleid, producten en diensten. Zij hebben bijvoorbeeld moeite met lezen en schrijven. Hebben een migratieachtergrond of kunnen slecht met een computer werken. Professionals zien vaak niet in hoe belangrijk het is deze groep mee te nemen. Ook weten ze vaak niet hoe ze deze mensen moeten bereiken.
Maar doordat deze mensen worden buitengesloten, sluiten aanbevelingen niet aan bij wat zij nodig hebben om gezond te leven. Ook al denken professionals dat hun aanbevelingen voor de meeste mensen gelden. Daardoor worden de verschillen in gezondheid groter.
Vanuit de Gemeente Amstelveen en Vluchtelingenwerk werd Sandy gevraagd om met een pilot te starten. Een sleutelpersoon is zelf migrant of vluchteling, heeft het vertrouwen binnen de eigen gemeenschap en heeft affiniteit met de gezondheidszorg. Sleutelpersonen vervullen een brugfunctie tussen de doelgroep, (zorg)organisaties en (zorg)professionals.
Sandy werkt al jaren bij MEE met ervaringsdeskundigen en is oorspronkelijk medisch antropoloog. Vanuit die combinatie was ze direct enthousiast over het project. In Amstelveen was vooral behoefte aan ondersteuning voor de Syrische en Eritrese gemeenschap. Syrische sleutelpersonen waren eenvoudig te vinden, maar Eritrese belangstellenden lastiger. Via via kwam Sandy bij Eden terecht.
Rust en ruimte
“Ik merkte direct dat Eden een heel geschikte sleutelpersoon zou zijn. Zonder dat ze het woord kende, is ze al haar hele leven sleutelpersoon. Helpen zit echt in haar. Daar komt bij dat ze haar plek in de Nederlandse samenleving heeft gevonden. Ze spreekt de taal goed en haar drie kinderen studeren hier. Als sleutelpersoon moet er een bepaalde rust in je leven zijn. Je moet de ruimte hebben om anderen te kunnen helpen”, legt Sandy uit.
Eden vertelt dat ze altijd al veel voor anderen heeft gedaan. “Ik ben met zang en dans met kinderen bezig geweest. Ook deed ik in de kerk als vrijwilliger van alles en werkte ik in een bejaardenhuis. Het is fijn dat ik mijn ervaring kan inzetten voor landgenoten die nu ook in Nederland wonen. De training die ik bij Pharos volgde voor sleutelpersonen, was nuttig. Het was fijn om ervaringen te delen. Juist omdat iedereen al zo lang, op zijn of haar eigen manier, sleutelpersoon is. Wat we al jarenlang deden, kreeg meer vorm.
Laatst heb ik een man geholpen die ging scheiden. Ik heb hem op weg geholpen met het vinden van een huis. Een ander voorbeeld is een man die belde omdat zijn dochter problemen heeft met taal op school.”
Intrinsieke motivatie
Sandy vult aan: “Die laatste vraag kwam via MEE binnen. Ik leg dan het eerste contact met school en Eden gaat er mee verder.
Ik probeer te laten zien dat je als sleutelpersoon niet ieder formulier met iemand hoeft in te vullen, maar dat je diegene kunt leren hoe je zoiets doet. Het gaat om het inzichtelijk maken van procedures. Sommigen mensen bellen Eden ook rechtstreeks met hulpvragen. Dat is ook prima. Wij doen niet alleen het thema gezondheid, maar ondersteunen op een breder terrein. De intrinsieke motivatie van Eden en andere sleutelpersonen is zo groot, dat ik alleen maar hoef te zorgen voor praktische begeleiding. Corona maakt het niet makkelijk, maar ik ben onder de indruk van de veerkracht van Eden en de anderen.”
Eenzame tijd voor een nieuw leven
In maart was de groep net gestart, toen corona roet in het eten gooide. Eden vindt het jammer dat ze nu alles bellend moet doen en gaat veel liever naar mensen in het buurthuis toe. “We wilden spreekuren organiseren, maar dat kan nu niet. Dat werkt denk ik beter dan alleen bellen, want dan heb je op een andere manier contact. Als corona voorbij is ga ik bij iedereen langs en krijgen ze allemaal een knuffel. Het is eenzaam om in deze tijd een nieuw leven op te bouwen. Dan had ik het veel makkelijker jaren geleden. Hoe moet je nu mensen leren kennen? Of hoe moet je weten hoe het er op de school van je kinderen aan toe gaat?”
Culturele brug
Juist omdat sleutelpersonen weten wat nieuwkomers doormaken, zijn sleutelpersonen zo waardevol zegt Sandy. “Als medisch antropoloog ben ik denk ik best cultuursensitief, maar toch mis ik bepaalde subtiliteiten, signalen, connecties en soms ook vertrouwen. Ik ben niet op de hoogte van alle politiek of onderlinge relaties. Eden kent de Eritrese gemeenschap, zoals ik dat nooit zal kunnen. Ze heeft direct toegang tot hen en is veel meer dan een vertaler. Ze vormt echt een culturele brug. In het kader van de nieuwe Wet inburgering maak ik me bij de gemeente Amstelveen ook hard voor het meer inzetten van sleutelpersonen. Ik geloof absoluut dat zij het verschil kunnen maken.”
Als het aan Eden ligt blijft ze haar hele leven sleutelpersoon. “Iets mooiers kan ik me niet indenken. Waarom zou ik hier ooit mee stoppen? Ik kijk vol spanning naar de persconferenties van de minister-president en hoop dat de maatregelen soepeler worden, zodat ik er weer op uit kan als sleutelpersoon.” Sandy: “Soms voel ik me door corona gedemotiveerd en moedeloos, maar als ik dan naar Eden en haar inzet kijk, voel ik mij gesterkt. We hebben zo’n toffe groep sleutelpersonen. Corona of niet: we gaan gewoon knallen.”
*Pharos maakt begrijpelijke Corona-voorlichting in 12 verschillende talen, waaronder Tigrinya.