Als ik het gezin bezoek wonen ze nog maar drie dagen in hun woning. Het huis is nog kaal. Ze maken zich zorgen over geld, ze moeten eten en warme kleren kopen voor hun jonge zoontjes. We spreken geen gemeenschappelijke taal. Maar als ik naar het zorgelijke gezicht van hem kijk, vraag ik me af wat hij de afgelopen drie jaar, sinds hij van huis vluchtte, heeft meegemaakt. Zij heeft hem afgelopen week voor het eerst weer gezien, hoe is zij de jaren zonder hem doorgekomen? Hun zoontjes van drie en vijf zullen hun vader niet of nauwelijks herkennen. Zonder te weten wie ze precies zijn, realiseer ik mij wat een geschenk het voor ze is om na de spanning van drie jaar wachten weer samen te kunnen zijn. Maar ook hoe lastig de komende tijd zal zijn. Ze zullen alle steun nodig hebben om samen als gezin hier een nieuw leven op te bouwen.

Samen kunnen zijn met je familie geeft steun. Dat geldt zeker ook voor vluchtelingen, omdat zij zoveel hebben moeten achterlaten. Gezinshereniging is dan ook een belangrijke voorwaarde voor vluchtelingen om hun leven in Nederland verder vorm te geven: het helpt om gezond te blijven en te integreren. Zeker in de eerste fase na de hereniging is dit goed voelbaar; mensen ervaren een enorme opluchting en blijdschap als ze weer samen zijn en hebben weer hoop op de toekomst. Maar het proces rond deze hereniging is niet gemakkelijk. Deze twee kanten van gezinshereniging komen ook naar voren uit onze recente verkenning ‘Welzijn en gezondheid van gezinsherenigers’. Uit verschillende hoeken komen er namelijk signalen over zorgen rond gezinshereniging: bijvoorbeeld relatieproblemen en scheidingen, of problemen rond opvoeding. Dat was voor Pharos aanleiding voor deze verkenning.

Spanning

De wachttijd voor hereniging is niet gemakkelijk. De procedure duurt vaak lang en dat geeft veel stress en zorgen. Hier worden mensen letterlijk ziek van en dat belemmert de integratie. Na hereniging moet een echtpaar een nieuwe modus zien te vinden, vaak na een lange periode zonder elkaar, waarin zij los van elkaar veel hebben meegemaakt. Dit kan spanningen opleveren en soms zelfs leiden tot scheiding. De nareizende partner kan afhankelijk zijn van de partner die hier als eerste was, omdat hij of zij vaak de taal al een beetje spreekt en al wat meer de weg kent in Nederland. Deze afhankelijkheid kan steun geven, maar ook kwetsbaar maken. Bijvoorbeeld doordat informatie of begeleiding de nareizende partner niet voldoende bereikt en zo problemen pas laat in beeld komen.

Relatie ouder en kind

Ook de relatie tussen ouder en kind is na de hereniging niet zomaar hersteld. In de tijd zonder elkaar zijn de rollen veranderd. Denk aan een alleenstaande minderjarige (amv) die een tijd zelfstandig is geweest en na de hereniging met zijn of haar ouders weer moet wennen aan de kindrol. Tegelijkertijd moeten ook de ouders weer wennen aan hun ouderrol, terwijl hun kind is veranderd. Zulke situaties kunnen leiden tot opvoedingsproblemen of overbelasting van de amv.

Alertheid en samenwerking

Pharos heeft in de verkenning breed gekeken naar wat speelt bij herenigde gezinnen. De aanbevelingen zijn bedoeld voor zowel partijen die betrokken zijn bij de procedure en centrale opvang als aan degenen die in de gemeente betrokken zijn bij de gezinnen. Er ligt een extra taak voor iedereen die contact heeft met vluchtelingengezinnen: extra alert zijn op de issues die spelen rond hereniging. Het is nodig dat verschillende domeinen samenwerken en elkaar versterken. Dan is er sprake van een integrale aanpak. En alleen zo kunnen we zorgen dat deze gezinnen gezond blijven en aansluiting vinden in de samenleving.

Verkenning ‘Welzijn en gezondheid van gezinsherenigers’

Elize Smal werkt bij Pharos in het Programma Gezondheid van Asielzoekers en Vluchtelingen. Daarnaast is ze vrijwilliger voor VluchtelingenWerk in Amsterdam Noord.