Ben je arm? Dan ga je gemiddeld 6 jaar eerder dood dan een rijk iemand. En word je gemiddeld 15 jaar eerder ziek. Je hebt minder kansen en meer risico’s. Bijvoorbeeld op diabetes, longziekten, stress en depressie. De juiste zorg krijgen, is dan niet altijd vanzelfsprekend. Als je ziek bent, wordt werken en voor jezelf en anderen zorgen lastiger. En je financiën, huis en leven regelen nog moeilijker. Dat kun je oneerlijk vinden, of zelfs hartverscheurend. Of misschien denk je: ‘het leven is niet eerlijk’. Maar het is een feit – geen mening – dat iedereen in Nederland recht heeft op een gezond leven en goede zorg en dat niet iedereen in Nederland van dat recht gebruik kan maken.

Ik heb het over gezondheidsverschillen. En als we die aanpakken, pakken we kansenongelijkheid aan. Nu behandelen we iedereen op dezelfde manier. Iedereen krijgt dezelfde informatie, hulp en zorg aangeboden toch? Dat lijkt wel eerlijk, maar dat is het niet. Want niet iedereen heeft hetzelfde huis, evenveel geld, hetzelfde werk, dezelfde opleiding of achtergrond en dezelfde mogelijkheden. Ieders leven is anders. Iedereen heeft wat anders nodig om gezond en gelukkig te kunnen zijn.

Ongelijk behandelen

Alleen door mensen ongelijk te behandelen, kom je tot meer gelijkheid. Dat betekent ook: meer doen voor mensen die minder hebben en daardoor minder lang gezond leven. Wie zijn die ‘we’? Nou, iedereen, maar vooral mensen met de bevoegdheid en de middelen om samen gezondheidsverschillen aan te pakken, zoals politici, gemeenten, verzekeraars, zorgverleners, onderzoekers en schuldhulpverleners. Hoe dan?

Praat niet over mensen, maar mét de mensen om wie het gaat. Zoek ze op. Niet met een onbegrijpelijke brief, enquête of een persconferentie. Ga de wijken in, de scholen, de gebedshuizen, de zorgcentra, de buurtsuper en de kroeg. Laat jargon en aannames thuis en ga een echt gesprek aan. Vraag mensen wat hen bezighoudt, wat zij nodig hebben om gezond te kunnen zijn. En luister ook echt.

Elke keer een andere oplossing

Verplaats je ook in de wereld van de ander. Kijk naar leefomstandigheden, woning, werk, ervaren discriminatie en sociale netwerk, want problemen hangen altijd met elkaar samen. Bedenk oplossingen die daarbij passen. Dat is misschien dus elke keer een andere oplossing: hulp bij geldproblemen in plaats van pillen tegen kopzorgen, een begrijpelijke medicijnbijsluiter en een kookclub in het buurthuis in plaats van een dieetadvies rond dure, gister nog eetrijpe avocado’s.

Dit weet ik allemaal, omdat we bij Pharos – het expertisecentrum gezondheidsverschillen –met mensen zelf praten. Met mensen die minder hebben. Die niet altijd gehoord worden. Die niet genoeg worden betrokken als er beleid wordt bedacht voor de ‘gemiddelde Nederlander’. Mensen die nu onnodig eerder ziek worden of doodgaan.

Zoek mensen op

Ongeacht wat je van gezondheidsverschillen vindt of wat je voelt: meer doen voor mensen die minder hebben, zorgt voor minder uitval van personeel, minder zorgkosten en voor meer gezondheid, geluk en kansen voor iedereen. Het begin: zoek mensen op, praat met ze, en luister. Dat is hoe we een brug bouwen tussen de ene en de andere kant van de kloof, en dat is hoe we samen die kloof gaan dichten.