Pharos-directeur Patricia Heijdenrijk was vorige week te gast bij het Nationaal Congres tegen Discriminatie en Racisme in Ede. Ze zat daar bij twee workshops over discriminatie in de zorg in het panel. ‘Discriminatie maakt ziek. Het zorgt er voor dat patiënten die op een bepaald vlak buiten de norm vallen soms niet de juiste zorg krijgen en dat leidt tot grotere gezondheidsverschillen. Het zorgdomein is zich daar nog te weinig bewust van, aldus Heijdenrijk. Discriminatie in de zorg is helaas nog steeds een taboeonderwerp. Maar wel een echt Pharos-onderwerp, zo vertelt ze in deze blog.

Bij Pharos zetten wij ons in voor mensen die laaggeletterd zijn; mensen ook die de soms zo ingewikkelde weg naar de zorg niet weten te vinden. Die groepen raken me. Maar ik heb het idee dat daar het taboe inmiddels wel een beetje af is. Zover zijn we met discriminatie in de zorg nog niet. Dat is niet alleen een taboeonderwerp, maar ook echt een Pharos-onderwerp. Omdat discriminatie ziek maakt. En voor grotere gezondheidsverschillen zorgt. Dat maakt dat de verhalen over discriminatie me extra raken. Steeds weer!

‘Het gaat veel te traag’

We hebben in maart 2022 een groot onderzoek naar discriminatie in de zorg gepresenteerd. De Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme heeft zorg gelukkig ook als belangrijke pijler in het nationaal programma opgenomen en bij het Ministerie van VWS zijn ze er ook mee aan de slag gegaan. Er zijn mooie ontwikkelingen, maar het is niet genoeg. Want dat hoorde ik tijdens het congres (De kracht van het verschil) steeds: Er gebeurt wel wat… Maar het gaat echt veel te traag en er is nog zoveel te doen…

Wat er moet gebeuren? En hoe? Wat mij betreft moeten we op deze drie niveaus de mouwen opstropen:

1. Zorgverlener en patiënten

De zorgprofessional moet zich bewust worden van zijn eigen onbewuste bias, van zijn vooroordelen. Met welke bril kijk je? Als professional moet je zelfkennis hebben over je eigen culturele bagage en hoe deze van invloed is op je handelen. Discriminatie in de zorg treft niet alleen patiënten, maar ook zorgverleners. Zorgverleners discrimineren onderling of worden door patiënten gediscrimineerd. Dit heeft risico’s voor een veilig werkklimaat.

2. Organisatieniveau

Welke stappen moet je als organisatie nemen om vooroordelen en discriminatie te voorkomen? Ga aan de slag met diversiteit op de werkvloer, maak ervaringen van discriminatie bespreekbaar, zorg dat er meldingen gedaan worden en dat die adequaat worden behandeld. Tijdens het congres maakte ik kennis met Elouise Tahapary, zorgmanager in Rotterdam. Zij is daar dagelijks mee bezig: bespreekbaar maken, bij incidenten melding doen. Het is super belangrijk dat leidinggevenden zich daar hard voor maken. Dat je als manager uitdraagt dat het nooit zo mag zijn dat zorgverleners die te maken hebben met discriminatie een teflon-laagje ontwikkelen. Of dat ze langzaam gaan denken dat het er gewoon bij hoort. Nee… Discriminatie mag er nooit ‘gewoon bij gaan horen’.

3. Zorgsysteem

Kijk kritisch naar richtlijnen en gebruikte data: zijn ze inclusief? En ook op de opleidingen, in het lesmateriaal en de oefenmaterialen moeten stappen worden gezet. Tijdens het congres ging het nog even over Annie… De hele wereld oefent bij het reanimeren op die witte pop zonder borsten. Dat feit heeft gewoon consequenties voor de overlevingskansen van mensen met borsten. Ik vind dat ongelooflijk. Er is wel eens contact gezocht met de fabriek, maar na al die jaren is er nog steeds geen pop met een donkere huidskleur, of met borsten.

Ook voor wat betreft lesmateriaal op de universiteiten en opleidingen: het is allemaal wit. Vrijwel alles is gebaseerd op weinig inclusieve data. Zo vertelde Dr. Bahar Goodarzi – verloskundige, docent en wetenschapper, gepromoveerd op risicoselectie in de geboortezorg– tijdens het congres over de gevolgen van discriminatie in haar vakgebied. Kinderen van zwangeren met een migratieachtergrond, hebben meer kans bij de geboorte te overlijden. Door verkeerde aannames en richtlijnen wordt er vaker ingegrepen met een keizersnede. En daar is natuurlijk weer een grotere kans op complicaties voor de barenden. Dit is Nederland…. Hier moeten we ons echt voor schamen.

Het geduld is op

We hebben in dat onderzoek van maart 2022 een publicatie vol met schrijnende ervaringen gemaakt. Het went nooit. En het geduld is op. Het werd vorige week ook letterlijk gezegd: Nee, we gaan niet nog meer schrijnende verhalen delen. Die zijn bekend. En de tijd voor veel begrip is ook voorbij. Je hoort zo vaak: ‘maar die dokter bedoelt het goed, of die zorgprofessional heeft misschien wel wat vooroordelen en uit zich misschien wat onhandig, maar hij of zij is dag in dag uit bezig levens te redden.’

Het congres van de NCDR heeft me geïnspireerd. In de inleiding werd een oproep gedaan aan de ‘redelijke omstanders’. Aan ons allen. Want iedereen heeft wat te doen in de strijd discriminatie tegen te gaan. Laten we niet wegkijken of het ongemak weglachen. Laten we ons uitspreken, mensen aanspreken en voor elkaar opkomen. We moeten dit samen oppakken. Die oproep nemen wij bij Pharos hartstikke serieus.’