“Mensen die hier net komen uit Eritrea of Syrië vragen me: ‘Hoe ben jij aan werk gekomen, Selam?’ Ze hadden in hun land werk. Zij willen hier ook werken. Maar dan zeg ik: dat duurt een beetje lang. Je moet de taal leren. Een opleiding doen. In je eigen land kan dat niet in één keer. Hier ook niet.”

Selam Defue is 2,5 jaar in Nederland. Ze volgde hier een training en deed vrijwilligerswerk als Sleutelpersoon Gezondheid Statushouders. Via die functie heeft ze nu een betaalde baan bij onder andere Welzijn West Betuwe. Daar adviseert ze collega’s, zorgverleners en helpt ze nieuwkomers. Bijvoorbeeld bij het vinden van hun weg in de Nederlandse gezondheidszorg. En ze helpt bij inkomensondersteuning en het vinden van werk.

Selam komt uit Eritrea. Daar werkte ze als boekhouder. Haar man was, zoals bijna alle Eritreeërs, dienstplichtig. Toen Selam zwanger was, werd hij door het regime gevangen gezet. Haar zoontje kende zijn vader niet. Haar inkomen was te laag om van te leven. Ze voedde haar zoontje op met hulp van haar moeder.

Op vluchten staat straf

“Na de gevangenis kon mijn man naar Soedan vluchten. Mijn zoontje was 6 jaar. Een kind dat ouder is dan 5 jaar mag Eritrea niet verlaten van de regering. Op vluchten staat straf. En ook in Soedan is het leven heel gevaarlijk.” Selam reisde daarom zonder haar zoontje haar man achterna. In de hoop dat als zij en haar man een nieuw, veilig thuis hadden, haar zoontje legaal mocht komen.

Via Soedan, de Sahara, Lybië en Italië vluchtte Selams man naar Nederland. Hij woont hier nu 5 jaar en werkt als automonteur. Selam kon hem nareizen. “Eerst was dat zwaar. Ik kende de taal en de cultuur niet. Ik probeerde daar beter mee om te gaan, voor onze toekomst. Toen dacht ik ook nog dat mijn zoon zou kunnen komen.”

Training als sleutelpersoon

Samen met andere Eritreeërs ging ze vrijwilligerswerk doen. Naast Tigrinya sprak Selam Engels. “Een teamleider van Vluchtelingenwerk vroeg mij of ik tolk wilde worden. Ik ging overal met haar naartoe. Bij een bijeenkomst zei de GGD dat ik bij Pharos een training kon volgen als sleutelpersoon. Die training was heel erg goed voor mij. Voor mijn netwerk. Ik kon kennismaken met verschillende culturen en verschillende landen. Ik vond het ontzettend leuk.”

In januari vorig jaar, nadat Selam haar training had afgerond, ging zij als sleutelpersoon werken bij Welzijn West Betuwe in Geldermalsen. “De functie van sleutelpersoon is nieuw. Het is goed dat de functie er is. Via een sleutelpersoon kun je als organisatie of als zorgverlener meteen contact maken met een nieuwkomer. Je kan direct vragen stellen: Wat wil je hier bereiken? Zijn er problemen? Bijvoorbeeld met je gezondheid?”

Blijven uitleggen en herhalen

Zo hebben Eritrese statushouders (net als veel mensen) moeite met begrijpen hoe het Nederlandse zorgstelsel werkt, en met dingen als een zorgverzekeringspremie en Eigen Risico. “Soms zijn het kleine dingen die belangrijk zijn. Als iemand in Eritrea ziek is, blijft hij vaak thuis. Alleen als je heel ziek bent ga je naar een ziekenhuis. Een behandeling krijgen, is moeilijk. Maar hier in Nederland kun je naar de huisarts. Mensen denken: Ik ben al een keer bij de huisarts geweest in de afgelopen maanden. Maar als er iets is, kun je gewoon weer. Elke week zelfs. Dat moet je blijven uitleggen. En herhalen. Herhalen is belangrijk. Dan gaan mensen het begrijpen.”

Ze deed het vrijwilligerswerk als sleutelpersoon heel graag. En het werk hielp haar om beter haar eigen weg te vinden in Nederland. Maar ondertussen zat Selam in de bijstand. “Het duurde lang. Niet te lang. Maar het duurde voor mij lang. Ik wilde graag mijn eigen centjes verdienen. Als dat je doel is en je snel een baan wilt, kun je in productie gaan werken of in een fabriek. Ik ging in een kaasfabriek werken.”

“Het werk in de fabriek was niet zwaar. De communicatie met andere, Poolse en Turkse, werknemers ging alleen niet zo goed. Zij wilden niet met mensen uit andere landen praten, ik weet niet waarom. Ik had bovendien een onregelmatig rooster. Daardoor kon ik niet meer als sleutelpersoon werken.”

Van vrijwilliger naar betaald contract

Welzijn West Betuwe miste Selams expertise als sleutelpersoon en bood haar een tijdelijk betaald contract. Vanaf september werkt Selam er een paar dagen per week bij meerdere locaties in gemeente West Betuwe. Ze werkt een dag in de week bij Werkzaak Rivierenland, en sinds kort een dag in de week bij Avres. Haar werkomgeving en haar collega’s wisselen daarom dagelijks. “Dat is mijn keuze”, benadrukt ze. “Ik kan wel of niet werken. Ik wil graag werken, dus dit is wat ik doe.”

Met haar man woont ze in Geldermalsen in een flatje op de begane grond. Het is rustig in Geldermalsen, net als in de buitenwijk waar ze in Eritrea woonde. Ze hoeft niet meer terug. “Eerst wilde ik wel terug. Naar mijn zoon. Ik hoopte dat ik hem hiernaar toe kon halen. Hij leeft niet meer. Er woont nog familie, maar zonder mijn zoon heb ik daar niets meer.”

Taaldiploma en welzijnsopleiding

Selam heeft net haar rijbewijs gehaald, en nog voor de lente hoopt ze haar diploma te halen voor de taalcursus op B2-niveau. Dan hoort ze bij slechts 25 procent van de mensen in Nederland met dat taalniveau. Daarna wil Selam sparen voor een opleiding. “Ik wil sociaal werk studeren of een welzijnsopleiding doen. Mijn hoop is dat als ik goed ben in de taal, ik in mijn werk kan groeien en ik andere mensen kan helpen.”

“Niet alleen nieuwe nieuwkomers, maar ook nieuwkomers die hier al jaren zijn en nog niet hun weg hebben gevonden. Zij hebben hier een nieuw leven, een nieuw land, een nieuwe cultuur een nieuwe taal. Ze zoeken werk. Dat is zwaar. Maar als je een toekomst wil, kan het niet alleen zwaar zijn. Het leven is verschillend voor iedereen. Als we zeggen: ik kan dit niet, of dat. Dan is je hoofd te vol. Ik wil zeggen: het kan wél. Maar het duurt een beetje lang. Het lukt stap-voor-stap.”

Sleutelpersonen Gezondheid Statushouders

Sleutelpersonen Gezondheid Statushouders zijn een belangrijke schakel tussen statushouders en lokale organisaties die met statushouders te maken krijgen. Zij kunnen gemeenten helpen om statushouders te bereiken en te betrekken bij gemeentelijke activiteiten, bij beleidsontwikkeling of plannen van aanpak. Ook professionals in preventie, zorg en welzijn hebben baat bij de voorlichtende en adviserende rol van sleutelpersonen.

Samen met een professional van de GGD, een welzijnsorganisatie, een wijkteam of de gemeente zelf, kunnen sleutelpersonen:

• Gezondheidsvoorlichting geven aan statushouders en zorgprofessionals.
• Adviseren over statushouders en vertegenwoordigen van statushouders.
• Bemiddelen en ‘bruggen bouwen’ tussen gemeenten, zorginstanties en statushouders.
• Behoeften en signalen van statushouders ophalen.
• Statushouders bereiken en mobiliseren.

Vaak hebben ze in het land van herkomst een achtergrond als zorgprofessional, waardoor de aansluiting met het Nederlandse zorgveld beter is. Omdat sleutelpersonen zelf zijn gevlucht, weten ze bovendien hoe moeilijk het kan zijn voor nieuwkomers om hier hun eigen weg te vinden. Nieuwkomers vertrouwen een sleutelpersoon. Zo bereikt informatie over Nederland hen beter en zullen ze problemen eerder delen. Tegelijk kunnen sleutelpersonen professionals en gemeenten goed informeren over statushouders.

Statushouders die in aanmerking komen voor de functie van sleutelpersoon volgen eerst een driedaagse basistraining, ontwikkeld door Pharos en GGD GHOR (in het kader van het Kennisdelingsprogramma Gezondheid Statushouders). Hierna zijn zij breed inzetbaar.

Lees meer over sleutelpersonen op onze website en in onze infosheet Sleutelpersonen Gezondheid Statushouders.