De Somalische Afrah Abdullah (47) is een bekend gezicht voor veel inwoners van haar thuisstad Leeuwarden. Als sleutelpersoon helpt ze vluchtelingen op weg binnen de Nederlandse gezondheidszorg en ze is succesvol in de lokale politiek. Maar ooit werd Afrah zelf als veertienjarig meisje in haar eentje op het vliegtuig gezet. Om voorgoed naar Nederland te gaan.

Afrah: “Toen in Somalië oorlog uitbrak, vluchtten we met het gezin naar Koeweit. Maar mijn vader zag daar geen toekomst voor mij. Ik was een vrij pittig kind en kon niet goed leren. Naar Nederland gaan was volgens mijn vader de enige kans op een gelukkige toekomst. Ik was boos en voelde me verstoten. Maar ik moest gaan, besefte ik.”

Alleen in een azc

Als puber kwam Afrah zonder begeleiding alleen in een asielzoekerscentrum (azc) terecht. “Ik sliep in een bungalow met andere Somalische vluchtelingen, maar ik kan met niet herinneren dat ik daar destijds andere leeftijdsgenoten heb gezien”, vertelt ze. “Het was toen heel anders geregeld dan nu. Men wist toen nog niet goed hoe ze met minderjarigen om moest gaan. Dat was lastig, maar zo leerde ik al op vroege leeftijd mijn mannetje te staan.”

In het azc leerde Afrah de taal en ze mocht naar een Nederlandse school. Maar daar kon ze niet goed meekomen “Ik zou daar in een lagere klas instromen, omdat ik de taal nog niet goed sprak. Ik vond die kinderen maar kinderachtig. Ze hadden niet hetzelfde als ik meegemaakt en een totaal ander leven dan dat van mij. Ik wilde liever gaan werken.”

Een leven opbouwen

Afrah ging in het azc werken, als vrijwilliger en als keukenhulp. Het azc was een plek waar ze zich thuisvoelde. Tot ze een aantal jaar later haar eerste man leerde kennen. Ze verhuisden samen naar Friesland en daar werd Afrah al snel moeder van haar eerste zoon. In Friesland begon ze zelfstandig een leven op te bouwen voor haar gezin. Wel bleef ze in het azc werken. “Ik bleef me heel betrokken voelen bij andere vluchtelingen en wilde hen graag helpen.”

Omdat ze zo veel voor het azc deed mocht Afrah uiteindelijk op hun kosten een opleiding tot sociaalpedagogisch werker doen. Afrah: “Die studie was behoorlijk pittig. Ik werkte twintig uur per week, was fulltime moeder én volgde veel bijles om de Nederlandse vaktaal goed te kunnen begrijpen. Maar ik had er alles voor over om mijn diploma te halen, dus ik deed het gewoon.”

De kunst van papierwerk

In de jaren die volgden scheidde Afrah van haar man, kreeg ze nog drie kinderen uit andere relaties en kwam ze er uiteindelijk na nog een scheiding alleen voor te staan. Geld was er nauwelijks. Door de zorg voor haar vier kinderen had Afrah geen ruimte voor een goedbetaalde baan. Ze leefde van een bijstandsuitkering, maar het gebrek aan geld had impact op de gezondheid van haar gezin. Afrah: “Mijn zoon had overgewicht en moest gezonder worden van de diëtiste door verschillende soorten groenten te eten. Maar ik kon die groenten gewoon niet betalen, dus hoe kon ik mijn zoon dan helpen? Dat ging niet.”

Mensen die in armoede leven moeten door gemeenten beter ondersteund worden in hun boekhouding, vindt Afrah. “Je financieel redden als je arm bent is bijna hetzelfde als een bedrijf runnen. Het is echt een kunst om al je papierwerk te kunnen doen. Je moet leren hoe je je geld slim uit kunt geven, hoe je moet sparen en waar je op kunt bezuinigen. Met die inzichten ben je niet geboren. Ik heb dat ook nooit van mijn ouders kunnen leren.”

Waardevol werk als sleutelpersoon

Afrah vindt het belangrijk om ook andere vluchtelingen te helpen. Als vrijwillig sleutelpersoon Gezondheid helpt Afrah hen met hun papierwerk, zoals inschrijvingen bij zorginstanties, regelgeving en andere gezondheidsinformatie. Daarnaast probeert ze hen te helpen om meer open te zijn over hun psychische gesteldheid. “Er heersen – vooral bij vluchtelingenvrouwen – veel stigma’s en angst rondom geestelijke gezondheid. Mensen durven niet gauw te zeggen dat ze stress hebben en daar hulp bij te zoeken.”

Als ervaringsdeskundige vult Afrah het gat tussen hulpverleners en nieuwkomers. Daar haalt ze veel voldoening uit, vertelt ze. “Omdat je zelf ook gevlucht bent, Arabisch spreekt én de Arabische cultuur kent, kweek je vertrouwen bij mensen die daar ook vandaan komen. Je begrijpt elkaar en deelt vaak een soortgelijke geschiedenis. Ik kan hen helpen om de juiste zorgverleners te zoeken en de informatie zo nodig in het Arabisch vertalen. Zo ben je echt een brug tussen de zorg en mensen die gevlucht zijn. Dat maakt het werk zo waardevol.”

Politieke droom, meer verbinding met elkaar

Dit jaar werd Afrah beëdigd tot raadslid van PvdA Leeuwarden. Door vele voorkeursstemmen steeg ze na de gemeenteraadsverkiezingen van de negende naar de derde plek op de lijst. Als raadslid wil ze de armoede-aanpak hoger op de agenda te zetten. Maar ook hoopt ze mensen meer met elkaar te verbinden. “In de loop de jaren is Nederland verhard. Vroeger was je als vluchteling een lopend museum. Mensen vonden het interessant als iemand van ver weg kwam, maar nu staan vluchtelingen en Nederlanders vaak lijnrecht tegenover elkaar. We wijzen naar elkaar en praten over elkaar, maar praten niet meer echt mèt elkaar.”

In Leeuwardse buurthuizen organiseert Afrah daarom feestjes waar haring en sambosa naast elkaar geserveerd wordt en mensen uit alle culturen de polonaise dansen. “Ik wil mensen aanmoedigen om meer samen te doen, met elkaar in gesprek te blijven en elkaar te helpen als de ander dat nodig heeft.” Voor de ambitieuze Afrah rest in de toekomst nog maar één doel: haar ervaringsdeskundigheid op politiek niveau voortzetten. “Mensen op kantoren verzinnen het beleid, maar de mensen die er mee moeten leven ervaren dat anders. Dat kan en moet anders.”