Wat is mentale gezondheid?

Mentale gezondheid gaat over hoe je dingen ervaart en de manier waarop je je verhoudt tot jezelf, tot anderen, en over hoe je omgaat met uitdagingen in het dagelijks leven. Bij mentale gezondheid denken we ook vaak aan de aan- of afwezigheid van psychische klachten. Bijvoorbeeld somberheid, angst of stress. Mentale gezondheid kan daarnaast niet los gezien worden van wat mensen meemaken en hoe ze leven.

Ook sociale en economische factoren hebben invloed op mentale gezondheid

Hoe je je voelt wordt niet alleen bepaald door individuele factoren. Sociale en economische factoren hebben ook grote invloed op mentale gezondheid. Bijvoorbeeld het wel of niet hebben van een sociaal en financieel vangnet, het wel of niet hebben van werk, wel of geen fijne woonsituatie en het wel of niet te maken hebben met discriminatie. Het risico op stress en mentale gezondheidsproblemen is daarom groter voor mensen in een meer kwetsbare sociaal economische positie.

Feiten en cijfers over mentale gezondheid en stress bij kwetsbare groepen

• 21% van de mensen in een lage sociaaleconomische positie lijdt aan chronische stress, angst of depressie, vergeleken met 9% van de mensen in een hoge sociaaleconomische positie.
• Mensen in de laagste inkomensgroep hebben ruim 3 keer zo vaak te maken met psychische klachten als mensen in de hoogste inkomensgroep (22% vs 6,6%).
• Bijna de helft van de jongeren voelt zich (zeer) vaak gestrest.
• 39% van de Syrische vluchtelingen voelt zich psychisch ongezond. Dat is ongeveer 3 keer zoveel als de algemene Nederlandse bevolking.
• Het percentage volwassenen met een psychische aandoening is de afgelopen 15 jaar gestegen van 17% naar 26%.

Mentale gezondheidszorg niet voor iedereen even toegankelijk

Beeldverhalen over mentale gezondheid

Stress zorgt ervoor dat het moeilijker is om informatie tot je te nemen. Hoe kun je dan als professional op een begrijpelijke manier het gesprek met iemand aangaan over stress en mentale gezondheid? Hieronder vind je verschillende beeldverhalen (in meerdere talen) die je kunt gebruiken in het contact:

• Een beeldverhaal, over wat je kan doen bij een depressie (ook filmpjes beschikbaar).
• Een beeldverhaal over wat je kunt doen als iemand in de familie een psychose heeft
• Met dit beeldverhaal leg je jongeren en hun ouders uit wat een trauma is. Ook vertellen we hoe ouders hun kind met een trauma kunnen helpen.
• Een beeldverhaal over seksueel misbruik binnen de familie en hoe slachtoffers over hun ervaringen kunnen praten.
• Met dit beeldverhaal leg je jongeren en hun ouders uit wat autisme is. Ook vertellen we hoe ouders hun kind met autisme kunnen helpen.
• Eenvoudig beeldverhaal over wat je kunt doen als je geen tijd hebt voor jezelf en je je altijd moe voelt.

Begrijpelijke informatie over stress

• Een begrijpelijke folder over stress, gericht op zelfhulp (beschikbaar in meerdere talen).

Materiaal ter ondersteuning van gesprekken over mentale gezondheid

• Protect vragenlijst voor screening mentale problemen bij vluchtelingen
• Lichaamsgericht werken met vluchtelingen in de GGZ
• Consultondersteunende informatie over mentale problemen bij migranten voor professionals in de huisartsenpraktijk

Stress en toegang tot zorg

Bij stress en mentale problemen is het nog moeilijker om de weg naar de juiste zorg te vinden. Dat komt doordat stress en mentale problemen het denk- en doenvermogen negatief beïnvloeden, zoals het vermogen om afspraken te plannen en je te concentreren op informatie over waar je terecht kunt met welke vraag. Maar het werkt ook andersom; het niet kunnen vinden of krijgen van de juiste zorg of ondersteuning zorgt voor stress.

Langdurige stress zorgt voor gezondheidsproblemen

Langdurige stress speelt een belangrijke rol bij mentale gezondheid. Een combinatie van omstandigheden, zoals armoede, discriminatie, slechte leefomstandigheden leidt tot stress. En vaak ook tot chronische stress; stress waarbij problemen zo groot zijn waardoor je letterlijk ziek wordt, zowel lichamelijk als psychisch. Slechte gezondheid en stress beïnvloed vervolgens ook weer de kans op werk en kunnen meedoen in de samenleving, wat impact heeft op mentale gezondheid. Zo ontstaat een vicieuze cirkel die lastig te doorbreken is.

Vicieuze cirkel van stress doorbreken

Het doorbreken van de vicieuze cirkel van stress vraagt meer dan een focus op het individu, maar juist ook op levensomstandigheden. Het is daarom belangrijk om samen te werken met professionals die kunnen ondersteunen op andere domeinen en te investeren in het oplossen van sociaaleconomische verschillen die leiden tot langdurige stress.

Welke hulpmiddelen zijn er rondom mentale gezondheid en stress?

Ondersteuning voor medische professionals bij uitleg over stress

Als je cliënten of patiënten met stress wilt begeleiden, is het belangrijk voor hen om te weten hoe stress werkt. We hebben materialen ontwikkeld die beelden en woorden gebruiken om stress uit te leggen. Door uitleg te geven over de werking van stress kun je:

• hen geruststellen;
• de bronnen van stress opsporen;
• helpen een manier te vinden om met stress om te gaan.

In een serie van 4 korte animatievideo’s leggen we uit wat stress is, hoe de overlevingsreactie werkt, waar je chronische stress van krijgt en hoe je van spanning naar ontspanning gaat. De video’s helpen jou om het gesprek over stress te voeren. Je kunt ze ook delen met cliënten en patiënten, zodat ze de informatie op een ander moment en thuis rustig kunnen bekijken.

Deze video’s ontwikkelden we samen met de GGD regio Utrecht en klankbordgroepen met professionals, experts én het Pharos testpanel. De video’s zijn gefinancierd door Stichting Achmea Gezondheidszorg (SAG) en Fonds Achterstandswijken Midden-Nederland.

Praatplaten Begrijp je Stress!

Pharos en GGD regio Utrecht ontwikkelden zes praatplaten over stress. Deze praatplaten en bijbehorende films helpen medische professionals om op een heldere manier uit te leggen hoe lichamelijke en mentale klachten samenhangen met stress:

1. De stressreactie
2. Hoe merk je dat je stress hebt?
3. Hoe merk je dat je te veel stress hebt?
4. Waar kan je chronische stress van krijgen?
5. Wat kan je zelf doen om minder stress te hebben?
6. Wie kan je helpen met het oplossen van je problemen?

Bekijk de praatplaten Begrijp je Stress!

Leer meer over stress-sensitief werken

Speciaal voor huisartsen, praktijkondersteuners, bedrijfsartsen en jeugdartsen ontwikkelden Pharos en GGD regio Utrecht de training stress-sensitief werken voor zorgprofessionals. In deze training leer je stress te herkennen en krijg je effectieve methoden aangereikt om stress op een constructieve wijze te bespreken.

Informatie over de training en inschrijven

Advies en contact

Heb je vragen of wil je advies? Neem dan contact met ons op.