Opleidingsniveau en inkomen

Diabetes type 2 komt in Nederland meer voor bij mensen met een opleiding tot mbo-niveau 2 dan bij mensen met een ander opleidingsniveau (zie tabel 1). Dit geldt ook voor de hart- en vaatziekten die ontstaan ten gevolge van diabetes. Daarnaast wordt er meer diabetes gezien bij mensen met een lage sociaaleconomische status, gemeten door middel van het inkomen. Dit is namelijk 11,2%, ten opzichte van 4,3% bij mensen met een hoge sociaaleconomische status.

Tabel 1. Diabetes in Nederland in 2020/2021 naar hoogst behaalde onderwijsniveau bij personen ouder dan 25 jaar.

Centraal Bureau voor de Statistiek, Den Haag/Heerlen 3-10-2018.

De invloed van etnische herkomst op diabetes type 2

In Nederland hebben mensen met een migratieachtergrond vaker diabetes type 2 dan mensen zonder migratieachtergrond (zie tabel 2). Ook ontwikkelt diabetes zich op een jongere leeftijd in deze groep. Erfelijkheid speelt hierbij een rol; mensen met een Surinaams-Hindoestaanse afkomst hebben bijvoorbeeld een hoger vetpercentage waardoor ze bij een lager BMI al diabetes kunnen krijgen, Daarnaast komt er vaker overgewicht voor bij deze groepen. Tot slot kunnen mensen met een migratieachtergrond stress ervaren door de migratie, culturele verschillen, een lage sociaaleconomische status of een taalbarrière. Stress is ook een risicofactor voor diabetes type 2.

Nivel, onderzoek met gegevens van de huisartsenpraktijken uit 2019.

Daarnaast zien we dat vluchtelingen en asielzoekers ook meer kans hebben op het krijgen van diabetes type 2. Mensen afkomstig uit Syrië, Afghanistan, Iran en Somalië hebben ruim twee keer zoveel kans.

Zelfmanagement bij diabetes

Voor patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden is het niet eenvoudig om eigen regie te nemen over hun gezondheid. Diabetes type 2 is een complexe chronische aandoening die aanspraak doet op veel basisvaardigheden van de patiënt, zoals lezen en rekenen. Patiënten moeten daarnaast inzicht hebben in hun ziekteproces. Maar ook begrijpen welke complicaties of klachten te maken hebben met hun diabetes. Daarnaast moeten ze hier dan ook gerichte actie op ondernemen.

Andere factoren die een rol spelen bij het zelfmanagement in deze groep zijn:

• Verschillen in leefstijl, zoals weinig bewegen en andere voedingsgewoonten,
• sociale en psychische problemen, en
• leven in armoede, waardoor problemen ontstaan met vervoer naar het ziekenhuis, het regelen van verlof of kinderopvang.

Mensen met diabetes en een migratie-achtergrond

BIJ patiënten met een migratieachtergrond spelen verder nog cultuur en religie, langdurige vakanties naar het land van herkomst, een moeizamere communicatie en weinig ondersteuning in de sociale omgeving een rol in het zelfmanagement van diabetes.

Veel van de in Nederland ontwikkelde interventies voor diabetespatiënten sluiten minder goed aan bij mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden. Dit kan verschillende redenen hebben, bijvoorbeeld doordat de interventie gericht is op de cultuur en taal van mensen zonder migratieachtergrond, of omdat het taalniveau niet begrijpelijk genoeg is.

Tips voor eerstelijns zorgverleners

• Veel patiënten hebben moeite met het begrijpen van uitleg: houd informatie kort, gebruik begrijpelijke taal en herhaal. Geef informatie in stapjes.
• Op www.begrijpjelichaam.nl staan vereenvoudigde, maar anatomisch correcte afbeeldingen die je kunt gebruiken bij de uitleg over diabetes.
• Gebruik de terugvraagmethode om te horen of de uitleg begrijpelijk is geweest.
• Als mensen adviezen niet opvolgen, kan dit komen door een te moeilijke uitleg of het niet kunnen lezen van informatie. Gebruik daarom (ook) visueel materiaal (tekeningen, filmpjes).
• Gebruik voorlichtingsmateriaal in de taal die de patiënt het beste begrijpt. Er is via onderstaande websites veel voorlichtingsmateriaal beschikbaar in bijvoorbeeld de Arabische taal.
• Sluit met adviezen aan bij de waarden en de culturele achtergrond van de patiënt. Dit wordt ook wel cultuursensitief werken genoemd. Kijk op deze webpagina voor meer informatie hierover.
• Adviseer actief over (lange) vakanties naar het land van herkomst en de ramadan.

Handboek Diabetes in eenvoudig Nederlands en Arabisch

‘Ik heb diabetes, wat kan ik doen?’ is een praktisch handboek voor mensen met diabetes type 2, met korte teksten in eenvoudig Nederlands, ondersteund met heldere afbeeldingen. Hierbij hoort een handleiding voor zorgprofessionals waarin staat hoe ze dit handboek kunnen inzetten bij hun diabetespatiënten. Dit handboek is ook vertaald in het Arabisch.