Infosheet
Registratie van taalvaardigheid in het elektronisch patiëntendossier
Taalvaardigheid gaat om mondelinge vaardigheden – spreken, luisteren, begrijpen en gesprekken voeren – en schriftelijke vaardigheden. Het omvat dus meer dan alleen lezen en schrijven of de taal die iemand spreekt. Registratie van de taalvaardigheid van een patiënt in het elektronisch patiëntendossier (EPD) is belangrijk omdat patiënten vaak met meerdere zorgverleners te maken heeft. Als taalvaardigheid in het EPD staat, zijn alle zorgverleners op de hoogte. Zij kunnen er dan vanaf de eerste ontmoeting met de patiënt rekening mee houden. Bijvoorbeeld door een dubbel consult te boeken zodat er voldoende tijd is, of door een tolk van tevoren in te plannen.
Meer informatie hierover staat in de Generieke richtlijnmodule Omgaan met taalbarrières in de zorg en het sociaal domein. Deze richtlijn adviseert om altijd te registreren welke taal iemand spreekt, wat het taalniveau is en of er taalondersteuning nodig is. De checklist ‘Herkennen laaggeletterdheid en beperkte gezondheidsvaardigheden’ kan je helpen bij het herkennen.
Het bespreken van laaggeletterdheid
Maak het bespreken van laaggeletterdheid een vast onderdeel van de inschrijving. Veel patiënten zullen dit, bijvoorbeeld door schaamte, niet uit zichzelf vertellen. Bespreek dit daarom op een rustig moment en op een rustige plaats, en niet aan een volle balie. Als het tijdens de inschrijving niet het juiste moment is, bijvoorbeeld door drukte, kan het beter door de zorgverlener in de spreekkamer gevraagd worden, of door de assistent van de polikliniek/afdeling.
Het uitvragen van je vermoeden doe je met één of meer van de vragen hieronder. Belangrijk is het normaliseren (‘veel mensen vinden dit moeilijk’) en niet rechtstreeks te vragen naar lezen en schrijven. Dat geheim is vaak te groot.
- Veel mensen hebben moeite met het lezen van folders van het ziekenhuis, hoe is dat voor u?
- Veel mensen hebben moeite met het invullen van digitale vragenlijsten van het ziekenhuis, hoe is dat voor u?
- Helpt iemand u wel eens met het invullen van vragenlijsten of het lezen van brieven?
- Hoeveel jaren school heb je gevolgd?
Het registreren van laaggeletterdheid
Vraag altijd aan de patiënt of deze akkoord is met het registreren van laaggeletterdheid in het patiëntendossier. Dit geldt ook voor situaties waarin dat door de verwijzende zorgverlener in de overdracht is gezet.
Leg hierbij uit waarom het belangrijk is om dit te registreren, bijvoorbeeld op deze manier:
We vinden het belangrijk om in uw dossier te zetten dat u moeite heeft met lezen en schrijven.
Zo weten alle zorgverleners, die u in dit ziekenhuis ziet, dit.
En kunnen zij er rekening mee houden.
Bijvoorbeeld door extra uitleg te geven.
Waar registreer je laaggeletterdheid en anderstaligheid?
Elektronisch patiëntendossiers gebruiken zorginformatiebouwstenen (zibs). Hiermee kunnen zorgverleners en organisaties gemakkelijk en eenduidig zorggegevens vastleggen en met elkaar uitwisselen. Er is een Basisgegevensset Zorg (BgZ, versie 2017) met een aantal zibs die zorgorganisaties verplicht moeten registreren voor goede uitwisseling tussen instellingen die medisch-specialistische zorg verlenen. Dit zijn met name NAW-gegevens, laboratoriumuitslagen, medicatie en allergieën.
De zib Taalvaardigheid zit niet in de BgZ en moet dus door het ziekenhuis zelf worden ingebouwd.
Binnen deze zib kan het volgende worden geregistreerd:
- Communicatietaal: de taal waarin de communicatie plaatsvindt.
- Taalvaardigheid begrijpen: het vermogen om gesproken test te verstaan en te begrijpen.
- Taalvaardigheid spreken: het vermogen om zich uit te drukken.
- Taalvaardigheid lezen: het vermogen om de geschreven tekst te lezen en te begrijpen.
- Communicatiebijzonderheden: hulpmiddelen die gebruikt worden (bijvoorbeeld braille, gebarentaal).
- Toelichting: andere informatie wat betreft taalvaardigheid.
Een voorbeeld:
| Taalvaardigheid | |
| Communicatietaal | Nederlands, moedertaal Turks |
| Taalvaardigheid begrijpen | Moeiteloos |
| Taalvaardigheid spreken | Met moeite |
| Taalvaardigheid lezen | Geen beheersing |
| Communicatiebijzonderheden | Bij gesprek met arts tolk van tevoren inplannen |
Tips
Als de registratie van taalvaardigheid onderdeel is van het elektronisch patiëntendossiers, is het belangrijk dat zorgverleners ook daadwerkelijk gaan registreren. Omdat de administratielast in het algemeen al hoog is, is het nodig om zorgverleners hier continu op te wijzen.
- Zorg ervoor dat registratie in het EPD gemakkelijk is; maak het een vast (en verplicht) onderdeel van de anamnese.
- Maak het onderwerp taalvaardigheid en de registratie onderdeel van het inwerkproces.
- Maak iemand ambassadeur of aandachtsfunctionaris op dit onderwerp. Deze persoon kan taalvaardigheid en het registreren hiervan op de agenda houden en nieuwe medewerkers uitleg geven.