Persoonsgerichte zorg en diversiteit

Persoonsgerichte zorg is zorg die de persoon van de patiënt centraal zet, niet zijn medische toestand. Hierin is aandacht voor het dagelijks leven, de sociale omstandigheden en emoties, waarden en behoeftes van de patiënt. Empatische, persoonsgerichte zorg leidt niet alleen tot meer tevredenheid bij de patiënt (en arts), maar heeft een directe gunstige invloed op de gezondheid. Dit geldt zeker bij patiënten in achterstandssituaties met complexe problematiek.

Afwijken van richtlijnen en protocollen

Om zorg op maat te kunnen leveren, moet je durven afwijken van richtlijnen en protocollen. Een richtlijn biedt een kader, maar hiervan moet je afwijken als de betrokken patiënt niet binnen dat kader past. Dit kan het geval zijn als kenmerken als leeftijd, sekse, opleidingsniveau of migratie-achtergrond een aanpassing noodzakelijk maken. Het komt ook vaak voor dat wat de patiënt belangrijk vindt, botst met een behandeling volgens de richtlijn. Bijvoorbeeld een oudere vrouw met hoge bloeddruk voor wie haar vrijwilligerswerk buitenshuis heel belangrijk is, is niet echt geholpen door een behandeling met plasmiddelen (diuretica) waardoor ze om de haverklap moet plassen. Huidige richtlijnen zijn vaak gericht op één bepaald ziektebeeld en de biomedisch optimale behandeling. Het is belangrijk om in nieuwe richtlijnen juist ook ruimte en handvatten te geven voor persoonsgerichte zorg, die aansluit bij de behoeften van de patiënt (goal oriented care). Angst, pijn en depressie verminderen door persoonsgerichte zorg. Ook zien we betere suikerwaarden bij patiënten met suikerziekte. En een verbetering van de longfunctie bij mensen met een chronische longziekte.

Aandachtspunten persoonsgerichte zorg voor richtlijnmakers

Betrek relevante verschillen op basis van leeftijd, sekse, opleidingsniveau, sociaal-economische status en etniciteit bij het zoeken naar bewijs (evidence) en het formuleren van aanbevelingen.

Epidemiologie

Sommige ziektes komen vaker of juist minder vaak voor bij bepaalde groepen.
Voorbeeld: hartinfarcten komen 6 keer vaker voor bij de laagstopgeleide mannen vergeleken met hoogstopgeleide mannen. Diabetes komt 2 tot 4 keer vaker voor onder bepaalde migrantengroepen.

Presentatie en beloop van de aandoening/diagnostiek

Veel mensen die laaggeletterd zijn en mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden presenteren hun klachten niet op de systematische wijze die hulpverleners graag zien. Daarnaast kunnen ziekten anders tot uiting komen bij verschillende patiëntengroepen. En soms zijn andere richtlijnen voor diagnostiek of voor de interpretatie van laboratoriumwaarden van kracht.
Voorbeeld: hoge bloeddruk (hypertensie) uit zich vaak op andere wijze bij mensen met een Afrikaanse afkomst. Mensen met een Hindoestaanse achtergrond moet je al op jongere leeftijd op diabetes controleren. Meer informatie: huisarts-migrant.nl

Behandeling en beleid, voorlichting en zelfmanagement

Bij sommige aandoeningen zijn etnische verschillen relevant in reactie op medicatie. Bijvoorbeeld langzaam metabolisme van antidepressiva bij bepaalde migrantengroepen. Opleiding, taal en culturele achtergrond hebben onder andere invloed op:

• de omgang met ziekte;
• het vermogen tot zelfmanagement, en;
• het innemen van medicatie volgens voorschrift.

Voorlichting moet passen bij de gezondheidsvaardigheden van de patiënt. Veel folders, interventies en behandelingen gaan uit van een taalvaardigheidsniveau en een abstractievermogen dat grote groepen mensen niet hebben. In de richtlijn kan aangegeven worden waar eenvoudig voorlichtingsmateriaal over het onderwerp te vinden is.

Geef in de richtlijn handvatten hoe de adviezen kunnen worden aangepast aan de behoeften en doelen van de patiënt. Ook bij patiënten met multimorbiditeit.