Infosheet
Kansrijke Start & Nieuwkomers
Problemen rond zwangerschap, geboorte en seksuele gezondheid kunnen vaker voorkomen bij (aanstaande) ouders met een vluchtelingenachtergrond dan gemiddeld in Nederland. Kijk daarom welke opgaven er binnen je Kansrijke Start-aanpak liggen voor deze nieuwkomers.
- Ervaring met seksueel geweld is een bekend gezondheidsrisico bij vluchtelingen, wat op termijn vaak leidt tot zorgvragen.
- Meisjesbesnijdenis is een gezondheidsrisico dat vooral bij Eritrese nieuwkomers speelt.
- Daarnaast komen aanmerkelijk meer tienerzwangerschappen voor bij asielzoekers, en is er een verhoogd risico op complicaties bij zwangerschap en bevalling.
- Onderzoek naar zwangerschapsuitkomsten van asielzoekers in Nederland (2021) laat zien dat de perinatale sterfte onder kinderen van asielzoekers hoger lag dan bij Nederlandse moeders (3,2% versus 0,6%).
Knelpunten
Er zijn meerdere zaken in de zorg voor asielzoekermoeders en gezinnen die extra aandacht verdienen. Knelpunten zijn bijvoorbeeld:
- te weinig continuïteit van zorg door de vele overplaatsingen;
- onbekendheid met de gezondheidszorg;
- culturele verschillen, en;
- taalbarrières.
Vrouwen komen daardoor te laat bij de verloskundige, missen afspraken en vragen te laat hulp bij alarmsignalen. Deze knelpunten spelen ook bij veel andere vrouwen met een vluchtachtergrond.
Zorg en ondersteuning voor Oekraïense vluchtelingen
Door de oorlog in Oekraïne is een nieuwe vluchtelingenstroom ontstaan. Een deel daarvan komt in Nederland terecht. Veel van hen worden opgevangen door gemeenten en particulieren en niet door het COA, omdat zij niet de reguliere asielprocedure ingaan. Onder deze vluchtelingen bevinden zich veel vrouwen en kinderen. Een grote groep vrouwen is zwanger of recent bevallen. De vrouwen en kinderen zijn extra kwetsbaar, zowel tijdens de vlucht als daarna. Ook zijn er kinderen zonder begeleiding (alleenstaande minderjarige vreemdelingen – AMV) onder deze nieuwkomers. Zij lopen een groot risico om slachtoffer te worden van geweld, misbruik of uitbuiting.
Wat kunnen coalities Kansrijke Start doen?
Het is van groot belang om bij gevluchte Oekraïners vanaf dag één aandacht te besteden aan welzijn, alert te zijn op gezondheidsklachten (fysiek en mentaal) en te zorgen voor goede toegang tot zorg. Ga met elkaar na welke aandachtspunten er zijn in jullie gemeente en wat (zorg)professionals en vrijwilligers kunnen doen in de ondersteuning en zorg. Meer weten over waar je als zorgprofessional op moet letten en de meest voorkomende gezondheidsrisico’s? Lees meer in deze infosheet.
Naast het bieden van een opvangplaats, moet er ook gezorgd worden voor kinderopvang, onderwijs, gezondheid, veiligheid en werk en inkomen. Voor coalities Kansrijke Start is het belangrijk om met elkaar extra aandacht te besteden aan zwangere vluchtelingen, moeders en kinderen. Denk bijvoorbeeld aan:
- informatie over hoe de zorg geregeld is in Nederland en goede toegang tot zorg en ondersteuning;
- vergoeding zorgkosten;
- vroege signalering en passende hulp bij psychische klachten, stress en zorgen;
- gezondheid en zorg rond de geboorte;
- gezondheid van kinderen en opvang van AMV’s ;
- de inzet van tolken.
Kijk voor meer informatie over de eerste opvang van vluchtelingen bij ‘zorg en ondersteuning voor Oekraïense vluchtelingen’, of op de websites van CPZ en de VNG.
Aanknopingspunten voor coalities
- Veel gemeenten zijn bezig met het voorbereiden op de nieuwe wet Inburgering, waarmee ze meer zicht krijgen op nieuwkomers in de gemeente. Om inburgering te laten slagen, zijn gezondheid, welzijn en een stabiele thuissituatie erg belangrijk.
- Vanuit de coalitie Kansrijke Start kun je met collega’s/medewerkers van inburgering de verbinding leggen. En bespreken welke issues rond Kansrijke Start (zoals toegankelijke zorg en preventie, onbedoelde zwangerschap, jong ouderschap, perinatale sterfte en dergelijke) bij statushouders in je gemeenten/regio extra aandacht vragen, en hoe je daarop kunt inzetten.
- Ga na in hoeverre de doelgroep al in beeld is en welke partners je extra bij de Kansrijke Start-coalitie kunt vragen. Denk aan Vluchtelingenwerk, zelforganisaties, medewerkers of vrijwilligers van projecten of initiatieven die veel voor vluchtelingen doen, Fiom, enzovoorts.
- Breng samen in beeld wat er al gedaan wordt op het gebied van vroegsignalering, voorlichting en preventie. Wie doet wat? Is er een tijdige toeleiding naar zorg en behandeling mogelijk? Wat kan verbeterd worden?
- Ga met elkaar na welke aandachtspunten er in de gemeente/regio zijn en waar de coalitie Kansrijke Start zich op kan richten met betrekking tot asielzoekers en statushouders. Kun je daarbij samenwerken met mensen uit de doelgroep zelf en/of sleutelpersonen? Zo kun je beter aansluiten bij hun vragen en behoeften en de nieuwkomers beter bereiken. Zie ook de infosheet Samenwerken met de doelgroep.
Werk samen met sleutelpersonen
Wanneer je binnen Kansrijke Start aandacht besteedt aan asielzoekers, statushouders, arbeidsmigranten en andere nieuwkomers, kijk dan of je samen kunt werken met zogenaamde sleutelpersonen. Een sleutelpersoon is zelf migrant of vluchteling en heeft daardoor meer vertrouwen binnen de eigen gemeenschap. Een sleutelpersoon heeft vaak affiniteit met de gezondheidszorg en kan daardoor een brugfunctie vervullen tussen de doelgroep, (zorg)organisaties en zorg- en hulpverleners. Zij kunnen verschillende rollen vervullen: voorlichter (bijvoorbeeld op het gebied van seksuele voorlichting, meisjesbesnijdenis), bemiddelaar, adviseur, verkenner en/of rolmodel.
Ga na of er door coalitiepartners al samengewerkt wordt met sleutelpersonen of kijk of er sleutelpersonen werkzaam zijn in je gemeente op deze interactieve kaart. Lees meer over sleutelpersonen en de mogelijkheden en voorwaarden om samen te werken met hen.
- Organiseer uitwisseling van kennis en ervaringen over en met nieuwkomers en faciliteer deskundigheidsbevordering op het gebied van cultuursensitief werken.
- Veel nieuwkomers zijn de Nederlandse taal niet voldoende machtig. Zorg voor de informatie in verschillende talen, het inzetten van een tolk via de tolkentelefoon of, in het geval van statushouders, een sleutelpersoon. Lees ook de infosheet Kansrijke Start & laaggeletterdheid en beperkte gezondheidsvaardigheden.
- Besteed aandacht aan opvoedondersteuning bij vluchtelingengezinnen en aan de zorg en ondersteuning van vluchtelingenkinderen en Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen (AMV’s). Kijk voor meer informatie op de website van Pharos.
Meer weten over nieuwkomers en Kansrijke Start?
Heb je na het lezen van dit document nog vragen over het bouwen en versterken van lokale coalities Kansrijke Start? Neem dan gerust per mail contact op met de Pharos adviseurs via Kansrijkestart@pharos.nl.
Gezamenlijk werken we aan tijdige en passende ondersteuning voor (aanstaande) zwangeren en jonge ouders in een kwetsbare situatie en een kansrijke start voor meer kinderen.