Gezond zwanger worden is voor het toekomstige kind levenslang – en zelfs voor latere generaties – van belang. Het helpt om het risico op een minder gunstige start in het leven te verkleinen. En het kan toekomstige gezondheidsproblemen, zoals diabetes en overgewicht, helpen voorkomen. Zowel bij mensen met een kinderwens als bij zorgverleners valt er aan kennis en gedrag op het gebied van een optimale voorbereiding op een zo gezond mogelijke zwangerschap nog veel te winnen. Het Regionaal Consortium Zwangerschap en Geboorte Brabant heeft daarom in het kader van het ZonMw-programma ‘Zwangerschap en Geboorte II’ met het project ‘Gezond Zwanger Worden’ ingezet op het verbeteren van de preconceptiezorg. Preconceptiezorg is het geheel aan maatregelen dat je kunt treffen vóór de zwangerschap om zowel voor moeder als kind betere gezondheidsuitkomsten te krijgen.

Het pilotproject ‘Gezond Zwanger Worden’ van VSV (Verloskundig SamenwerkingsVerband) Anna in de gemeente Geldrop-Mierlo heeft vijf succesvolle interventies opgeleverd waarmee andere VSV’s binnen het consortium aan de slag gaan. Die interventies zijn: een publiekscampagne, aandacht voor interconceptiezorg (de zorg tussen twee zwangerschappen in), bewust maken van ketenpartners, inschakelen van apothekers en verbinding met het sociale domein. Centraal bij deze interventies staat het laagdrempelig bereiken en informeren van aanstaande ouders.

Publiekscampagne

In de verschillende regio’s is een publiekscampagne opgezet. Wachtkamerschermen in huisartsenpraktijken, verloskundigenpraktijken, gemeentehuizen, ziekenhuizen en sommige consultatiebureaus geven dezelfde boodschap: ‘Gezond Zwanger Worden? Kijk eens op www.strakszwangerworden.nl.’ Ook op sociale media verschijnen berichten met dezelfde tekst. Zo wordt de boodschap over gezond zwanger worden voortdurend herhaald.

Interconceptiezorg

Een groot deel van de mensen met een kinderwens is te bereiken via interconceptiezorg: voorlichting aan ouders over een gezonde start van een eventuele volgende zwangerschap. Dat kan op het consultatiebureau tijdens een normaal consult. Maar ook kraamverzorgenden (tijdens de kraamtijd) en de gynaecoloog of verloskundige (tijdens de controle zes weken postpartum) kunnen dit onderwerp standaard met hun cliënten bespreken.

Betrekken andere zorgverleners

Huisartsen, diëtisten, specialisten, verpleegkundigen en andere zorgverleners zien allerlei vrouwen in de vruchtbare levensfase. Zij kunnen een belangrijke rol spelen bij het actief informeren van (aanstaande) ouders over gezond zwanger worden. Hen bewust maken van deze rol is de derde interventie die het pilotproject heeft opgeleverd.

Ook apothekers komen met een groot deel van deze vrouwen in contact, doordat ze anticonceptie aan hen geven. Op de verpakking van de anticonceptie kan de apotheker een sticker met tekst over gezond zwanger worden plakken. Eerder ging deze tekst alleen over het belang van het slikken van foliumzuur. Dankzij dit project is deze tekst landelijk aangepast en is een gezondheidsboodschap toegevoegd.

Sociale domein

Het zijn eenvoudige stappen, waarmee informatie over een gezonde zwangerschap veel mensen met een kinderwens bereikt. Alleen mensen die in een kwetsbare situatie verkeren, zijn vaak lastiger te bereiken. Daar komt het sociale domein in beeld: met name wijkteams hebben veel contact met deze doelgroep. In de gemeenten Geldrop-Mierlo en Waalre is sinds halverwege 2020 het Plusteam betrokken bij Gezond Zwanger Worden. Het Plusteam is een gespecialiseerd wijkteam voor multiprobleemgezinnen. Het team bestaat uit 28 professionals van verschillende achtergronden die in duo’s zo’n 350 huishoudens begeleiden.

Kinderwens bespreken

Het Plusteam heeft afgesproken om alle cliënten te bevragen over hun eventuele kinderwens. Als die er niet is, dan kunnen zij het programma ‘Nu Niet Zwanger’ volgen. Als die er wel is, verwijzen medewerkers hen naar de diverse informatiebronnen. Ook brengen zij de mogelijkheid van een adviesgesprek voorafgaand aan de zwangerschap onder de aandacht. Zo’n gesprek kan worden aangevraagd bij verloskundigen, huisartsen of gynaecologen. Maar aanstaande ouders maken weinig gebruik van deze mogelijkheid, omdat ze het bestaan ervan niet kennen.

Het Plusteam wil bereiken dat cliënten meer stilstaan bij een bewuste keuze voor een zwangerschap en bij het belang van gezond zwanger worden. Naast aandacht voor gezond leven kunnen ook zaken als schulden, de woonsituatie of het drinken van (teveel) alcohol  aan bod komen. “Deze werkwijze is echt een window of opportunity”, aldus de projectleider van Gezond Zwanger Worden. “Mensen in een kwetsbare situatie met een wens voor een eerste of een volgend kind komen zo vroegtijdig in beeld bij de zorg- en hulpverlening, waardoor we samen met hen kunnen kijken naar een optimale start.”

Laagdrempelige zorg

De meerwaarde van dit project voor het Plusteam is de verbinding met het medische domein. Medewerkers kennen de sociale kaart van de geboortezorg, waardoor ze makkelijker door kunnen verwijzen. En voor de geboortezorg levert het project op dat de boodschap over het belang van goed voorbereid met een zwangerschap starten breder verspreid wordt. Dat geldt zeker voor anderstaligen en laaggeletterden, die moeilijk te bereiken zijn met schriftelijke boodschappen. Toegang tot informatie en advies over het voorbereiden van een eerste of volgende zwangerschap wordt zo makkelijker voor alle cliënten.

Tips voor het bereiken van aanstaande ouders:

• Laat wijkteammedewerkers regelmatig de vraag stellen: heb je een kinderwens het komende jaar?
• Stimuleer ook andere professionals die regelmatig met mensen met een kinderwens in een kwetsbare situatie in aanraking komen dezelfde vraag te stellen.
• Zorg dat er binnen elk wijkteam een aandachtsfunctionaris is, die geregeld de aandacht vestigt op gezond zwanger worden.