De 150 GIDS-gemeenten zijn de afgelopen acht jaar steeds meer gaan inzetten op integraal beleid om gezondheidsverschillen terug te dringen. ‘Een mooi resultaat’, vindt Patricia Heijdenrijk, directeur Pharos. ‘We zien in heel veel gemeenten dat het beleid echt is veranderd. Er is in de breedte meer aandacht voor gezondheidsverschillen, meer aandacht voor achterliggende oorzaken en er worden steviger keuzes gemaakt.’

Dit blijkt uit onderzoek van Lysias Advies in opdracht van Pharos naar de resultaten van 8 jaar werken aan gezondheidsachterstanden in gemeenten. Het stimuleringsprogramma GezondIn (uitgevoerd door Pharos en Platform31) ondersteunt de GIDS-gemeenten bij hun lokale aanpak gezondheidsachterstanden. Belangrijk uitgangspunt is maatwerk: ondersteuning die aansluit bij de lokale situatie.

Domeinoverstijgend samenwerken

Heijdenrijk: ‘We hebben eigenlijk in Nederland een hele grote proeftuin van gemeenten die allemaal op hun eigen manier bezig zijn met het vraagstuk van gezondheidsverschillen.’ Uit het onderzoek blijkt dat gezondheidsverschillen goed op de agenda zijn komen te staan. Ook het besef dat hiervoor een brede en integrale aanpak nodig is, is enorm gestegen.

Zo’n brede aanpak richt zich op achterliggende oorzaken van gezondheidsachterstanden, zoals eenzaamheid, armoede, stress door schulden of niet mee (kunnen) doen in de samenleving. Gemeenten zijn hiermee aan de slag gegaan. ‘Ze zijn écht domeinoverstijgend gaan samenwerken. Niet alleen binnen het gemeentehuis, maar ook met lokale partners én inwoners.‘ Uit de survey blijkt dat 78 procent van de gemeenten inwoners betrekt bij de lokale aanpak. Bij grote gemeenten is dit 91 procent.

Aansluiten lokale behoefte

Lysias concludeert dat GezondIn er goed in is geslaagd aansluiting te vinden bij lokale behoeften. 96 procent van de gemeenten voelt zich geholpen bij het ontwikkelen van een integrale aanpak. Het programma heeft op lokaal niveau positief bijgedragen aan het opzetten, verbeteren en versterken van de integrale aanpak van gezondheidsverschillen, aldus Lysias.

Op landelijk niveau speelt GezondIn een aanjagende, agenderende en verbindende rol. Het programma maakt zich hard voor de prioritering van gezondheidsverschillen. Bijvoorbeeld bij lokale preventieakkoorden en de Landelijke Nota Gezondheidsbeleid 2020-2024. Zo vervult GezondIn een brugfunctie tussen Rijk en gemeenten. Ook kennisdeling is essentieel. Landelijke stakeholders noemen GezondIn een belangrijke schakel met de lokale praktijk.

Lange adem

Het effect van de lokale aanpakken is nog lastig zichtbaar te maken. Patricia Heijdenrijk: ‘Werken aan een wicked problem als gezondheidsverschillen vergt een lange adem. We weten dat monitoring ingewikkeld is. Maar het is heel belangrijk om de effecten van je inspanningen zichtbaar te maken. Daarom blijven we de gemeenten hierbij ondersteunen.’ Ook de borging is nog kwetsbaar. ‘Hoe zorg je dat opgebouwde kennis benut blijft en er kan worden doorgepakt? Gemeenten moeten aandacht, tijd en geld besteden aan borging van kennis en verankering in de werkwijze.’

Met de GIDS-gemeenten is Heijdenrijk trots op wat er is bereikt. ‘Het is fantastisch om te zien wat er allemaal in gemeenten gebeurt. Daar is doorzettingsvermogen voor nodig; blijvende aandacht en focus.’ Heijdenrijk: ‘Het is nog niet af. Wel hebben we de wind in de rug. Veel landelijke ontwikkelingen, zoals de preventieakkoorden en de Omgevingswet, versterken wat er de afgelopen jaren is opgebouwd. Dus houd vol.’

Lees het onderzoek hier.