“Als je niet gehoord wordt tijdens je zwangerschap, de bevalling of de periode daarna, zorgt dit voor een onbegrepen en eenzaam gevoel”, weet eerstelijnsverloskundige in het Wilhelmina Kinderziekenhuis, Inge Groen. Ze spreekt veel zwangere vrouwen die met kwetsbare omstandigheden te maken hebben. En ze maakt deel uit van het geboortezorgnetwerk Utrecht-Overvecht, waarin het sociale en medische domein rond en met (aanstaande) ouders samenwerken. Geboortezorg die aansluit bij behoeften van ouders vergroot een kansrijke start, ook voor baby’s in Overvecht. “Omdat het impact heeft op de bevalling, op de vrouw als moeder en de hechting tussen ouder en kind”, aldus Inge. Uiteindelijk helpt dit gezondheidsverschillen verkleinen.

Kansen voor sensitief werken in de wijk

“Een consult van een kwartier is vaak onvoldoende om goed zicht te krijgen op kwetsbaarheden die spelen”, weet verloskundige Inge uit ervaring. “Als je niet weet wat je mist, is het moeilijk om sensitief te werken of de urgentie ervan in te zien.” Inge raadt zorgprofessionals aan om eens op kraamvisite te gaan bij ouders in een kwetsbare situatie. “Niet om te controleren, maar vanuit oprechte betrokkenheid. Je ziet zo met eigen ogen waar een kind straks opgroeit en ziet meer van iemands leven dan in een spreekkamer.”

Als zorgprofessional, zeker bij mensen thuis, zie en hoor je vaak veel. Ook zaken die misschien niet goed of gezond zijn voor een (ongeboren) kindje. “Als je daar meteen over begint, dan zegt een moeder misschien ‘ja ja’ ”, weet Rachida Ibrahimi van stichting Al Amal in Utrecht, die ijvert voor een betere positie van bewoners met een migratieachtergrond. “Dit kan een manier zijn om het echte gesprek te vermijden. Zo kom je niet achter de echte hulpvraag en dus niet tot passende hulpverlening.”

Een deel van de bewoners wantrouwt de gemeente en zorgprofessionals, weet Hera Borst van de gemeente Utrecht. Ze is adviseur gezondheid bij de afdeling Volksgezondheid en betrokken bij het actieprogramma Kansrijke Start. Ze werkt al langer in de wijk Overvecht en bracht een paar jaar geleden het geboortezorgnetwerk bij elkaar. “Een eerste indruk in het contact met een professional is al belangrijk voor het ontstaan van vertrouwen. Sensitief werken kan daarbij helpen.”

Aan de slag met sensitief werken

Een panklare aanpak is er niet. “Je moet openstaan voor andere ervaringen en willen leren. Het moet in je systeem komen te zitten”, is Inges ervaring, “dat je niet de zwangere buik op je consult ziet, maar de moeder en haar verhaal hoort.” Waar het om gaat is dat elke zwangere in contact met een zorgprofessional zich veilig, begrepen en vertrouwd voelt. Dat is de basis om passende zorg te verlenen én te ontvangen. Dat begint bij bewustzijn. “Inzien dat leefwerelden verschillen zonder dat je iemand in een hokje plaatst.”

Inge legt uit hoe zij sensitief werkt: “Ik ben me bewust dat elke persoon die tegenover me zit, andere normen en waarden kan hebben en anders in het leven staat dan ik. Daarnaast is het van belang te reflecteren op wat je doet en vragen durft te stellen. Als ik hoor dat iets niet mag vanwege het geloof, dan ga ik daarop in en vraag naar de reden of naar hoe zij dat ziet. Op die manier neem je iemand serieus en kom je achter iemands denkwijze en houding. Daar kun je vervolgens je zorgverlening op laten aansluiten.”

Met het uitgangspunt dat elke ouder het beste wil voor haar kind ontstaat ruimte om te bespreken wat beter en op een andere manier kan. Elkaars verwachtingen kennen, helpt ook, weet Rachida van Al Amal: “Een moeder wil misschien wel meer vertellen dan de arts zich realiseert. Hoe het met haar gaat, en het niet alleen hebben over haar buik of de medische controle. Ook helpt het moeders te begrijpen wat een (zorg)professional voor hen kan betekenen.”

Hoe breng je sensitief werken breder onder de aandacht?

Inge wilde deze manier van werken graag breder bij geboortezorgprofessionals in de wijk introduceren. In samenwerking met de gemeente Utrecht, Al Amal, het buurtteam en Pharos is het symposium sensitief werken in Overvecht georganiseerd. “Met Pharos is gewerkt aan een interactief programma waarin zowel ruimte was voor inhoudelijke verdieping als elkaar ontmoeten, en daarmee voor de versterking en verbreding van het geboortezorgnetwerk”, licht Hera toe. “Door met elkaar in gesprek te gaan, deel je inzichten en ervaringen en bouw je iets gezamenlijks op. Mensen uit de wijk, zoals het buurtteam, Al Amal en een VoorZorgverpleegkundige gaven workshops en twee moeders uit Overvecht vertelden hun verhaal. Kennis die aansluit bij de Overvechtse situatie vonden we belangrijk.”

Bij sensitief werken gaat het niet alleen over cultuur en migratieachtergronden, maar over alle aspecten van hoe iemand leeft en tegenover zwangerschap en opvoeding staat. “Waar onze vraag begon met meer kennis over culturen”, zegt Inge, “hebben we de focus uiteindelijk verbreed naar een open houding, contact leggen met de ander en een relatie opbouwen.” Tijdens het symposium werd er niet alleen verteld en geluisterd: gesprekken oefenen kon met een trainingsacteur.

Wat is de opbrengst?

Door het symposium zijn er nu op veel plekken in de wijk gesprekken over het onderwerp. Verschillende professionals elkaar beter leren kennen, en door de inhoud van het symposium spreken zij meer dezelfde taal. Rachida hoorde terug dat zorgprofessionals die bij het symposium waren, door anders te kijken nu ook anders het gesprek aangingen. “Niet meteen over problemen beginnen, maar eerst contact maken. Mooi dat zorgprofessionals deze moeders willen helpen en echt op zoek gaan naar hoe ze dat het beste kunnen doen.”

Hoe verder?

Hera Borst noemt sensitief werken zeker ook van belang voor andere wijken. Het is nu belangrijk om kennis en casuïstiek blijvend te delen. Dit zorgt voor een gemeenschappelijke taal en begrip, en helpt om sensitief werken naar ieders eigen praktijk te vertalen.

Tips voor de organisatie van een symposium met je netwerk

• Neem de tijd voor de voorbereiding. Door gesprekken en reflectie verbreedde de vraag zich van meer kennis over culturen naar een open houding, anders kijken en daarop aansluiten.
• Schakel bestaande netwerken, projectgroepen of initiatieven in.
• Werk samen met mensen die energie en tijd op het onderwerp hebben, verdeel de taken.
• Een actieve gemeente(ambtenaar) met ruimte om de randvoorwaarden voor de organisatie van zo’n symposium in te vullen, helpt.
• Kies voor een interactieve vorm van kennisdelen om het netwerk in de wijk te versterken en verbreden.
• Zorg voor verdieping door inbreng van externe expertise, zoals van Pharos.
• Besteed tijd en aandacht aan de uitdaging om ook meer specialistische geboortezorgprofessionals mee te krijgen.

Meer weten over hoe Pharos kan ondersteunen bij sensitief werken in de eerste 1000 dagen? Lees verder op onze themapagina.