‘Bent u comfortabel?’, vraagt de verpleegkundige aan meneer De Bruin*, die het coronavirus heeft. De 86-jarige man voelt zich ziek, benauwd en verward. Hij snapt niet wat de verpleegkundige wil weten. Beter is de vraag: Heeft u het benauwd? Of: ligt u goed? Of: bent u ergens bang voor?

Meneer De Bruin is één van de patiënten die is opgenomen op een verpleegafdeling voor coronapatiënten. De verwachting is dat meneer De Bruin zal overlijden aan het coronavirus. Begrijpelijke communicatie is van groot belang. Maar hoe doe je dat als zorgverlener?

Een op de drie Nederlanders heeft beperkte gezondheidsvaardigheden; meneer De Bruin is één van hen. Dat betekent dat hij moeite heeft met het vinden, begrijpen en toepassen van informatie over gezondheid en zorg. Dit komt vaker voor bij laagopgeleiden, ouderen en mensen met een migratie-achtergrond. Maar in deze corona-tijd, met heel veel onzekerheid, geldt het misschien wel voor iedereen. De checklist begrijpelijk communiceren en de begrijpelijke woordenlijst met coronawoorden van Pharos helpen daarbij.

Uitleg in korte zinnen

Longarts Houtkamp ging, voor de overplaatsing naar de verpleegafdeling, in gesprek met meneer De Bruin en zijn zoon Wesley. Zij deed dit op een heldere en begrijpelijke wijze. De dokter vertelde dat meneer De Bruin gaat overlijden. Zij maakte op heel empathische wijze duidelijk dat meneer De Bruin niet meer beter wordt, want ze merkte dat Wesley nog hoop op genezing had.

Ze benadrukte dat zij en haar collega’s ervoor zorgen dat meneer De Bruin zich zo min mogelijk benauwd voelt en beschreef het verdere beloop. Wesley gaf aan dat hij bang is dat zijn vader stikt. Daarover gaf dokter Houtkamp uitleg in korte zinnen en sprak rustig en duidelijk. Dat stelde de beide mannen gerust.

Ook gebruikte zij geen jargon. Zo zei zij longfoto (geen thoraxfoto) en sprak over medicijnen die de pijn veel minder maken (in plaats van pijnbestrijding). Houtkamp gaf niet teveel informatie tegelijk en stelde één vraag per keer. Toen meneer De Bruin huilde, toonde ze medeleven en wachtte met het geven van meer informatie tot meneer rustiger was.

Terugvraagmethode

Tegen het einde van het gesprek keek de dokter of meneer De Bruin en Wesley de informatie begrepen hadden. Zij gebruikte daarvoor de terugvraagmethode. En zei: Ik heb veel verteld en ook dingen gezegd die niet makkelijk zijn. Ik wil graag weten of ik het duidelijk heb uitgelegd. Kunnen jullie vertellen wat er gaat gebeuren? Dat was inderdaad het geval. Aan het einde van het gesprek bood de dokter troost door te zeggen dat Wesley wel bij zijn vader mag zijn. Hij sterft dus niet alleen.

Welke vragen heeft u nog?

Tot slot vroeg dokter Houtkamp welke vragen ze nog hadden. Dat hielp Wesley over de drempel om te vragen hoe het nou verder moest met de rest van de familie. Zij hebben ook veel verdriet en mogen niet op bezoek komen. De dokter zei toen dat Wesley veel kan bellen met de familie en ook kan beeldbellen. Als hij daar hulp bij wil, kan een verpleegkundige hem helpen. Als Houtkamp had gevraagd: Heeft u nog vragen? Dan had Wesley nee gezegd en was dit thema niet aan bod gekomen.

Na het gesprek waren meneer De Bruin en zijn zoon enorm verdrietig. Wel waren ze opgelucht dat ze nu wisten waar ze aan toe waren. Ze voelden zich serieus genomen door de dokter.

Patiënten met een migratie-achtergrond

Meneer De Bruin is geboren in Nederland. De helft van de laaggeletterden is net als hij autochtoon Nederlander; de andere helft heeft een  migratie-achtergrond. Bij die patiënten is het goed om te letten op een taalbarrière. Schakel voor gesprekken over diagnose en behandeling een tolk in en laat (ook volwassen) kinderen niet vertalen. Een geestelijk verzorger inschakelen is raadzaam.

Voor veel mensen is morfinegebruik iets waar ze bang voor zijn. De werking van morfine is voor hen onbekend. Leg dus heel duidelijk uit waarom je morfine wil geven; zie daarvoor de voorbeeldzinnen.

Wees ervan bewust dat voor veel mensen morfine gelijk kan staan aan euthanasie, dus bespreek dat morfine het leven niet verkort. In de voorlichtingsfilms In gesprek over leven en dood wordt dit onder andere uitgelegd. De films zijn beschikbaar in het Papiaments, Kantonees (ondertitels Mandarijn), Marokkaans-Arabisch en Turks. De uitleg over pijnbestrijding is alleen beschikbaar in het Nederlands en het Kantonees.

Informatiekaarten in verschillende talen

Pharos heeft printbare informatiekaarten in verschillende talen over het coronavirus. Ook is er op de website een voorleesfunctie. De kaarten gaan niet over terminale zorg maar kunnen wel helpen bij de voorlichting over het virus.

Op thuisarts.nl staat ook duidelijke informatie over corona waar zorgverleners naar kunnen verwijzen.

*Alle personen in dit artikel zijn fictief