Infosheet
Vroegsignalering psychische klachten bij vluchtelingen
Asielzoekers en vluchtelingen zijn kwetsbaarder dan anderen voor het ontwikkelen van psychische klachten. Iemands individuele kwetsbaarheid kan alleen worden vastgesteld door een individuele beoordeling. Daarom heeft Pharos de Protect-vragenlijst ontwikkeld (verkorte versie) in samenwerking met Europese partners in 2011. Hiermee kun je een eerste beoordeling doen van iemands psychische klachten en de daaruit voortvloeiende beperkingen, bijvoorbeeld van het geheugen en de concentratie.
Protect-project
Het oorspronkelijke Protect project richtte zich op vroegsignalering bij asielzoekers die psychische klachten ontwikkelen als gevolg van martel- en geweldservaringen. Het zo vroeg mogelijk in kaart brengen van deze klachten helpt bij het opsporen van asielzoekers die vanwege hun psychische klachten extra aandacht nodig hebben. De opsporing gebeurt door zorgprofessionals, andere professionals (advocaten, IND, COA) en begeleiders (zowel professionals als vrijwilligers) die werken met asielzoekers. Deze klachten leveren namelijk vaak beperkingen op die van invloed zijn op wat zij wel en niet kunnen vertellen in de asielprocedure. Bijvoorbeeld door verminderde concentratie en geheugenfunctie. Het op deze manier vroegsignaleren van psychische klachten is de eerste stap bij het opstarten van gerichte preventie en behandeling.
Protect-vragen statushouders
Als asielzoekers een verblijfsvergunning hebben gekregen, worden zij statushouders genoemd. Zij betrekken dan een woning in een gemeente. Vervolgens begint hun traject van inburgering gericht op integratie en participatie. Ook dan spelen regelmatig psychische klachten. Onderzoek laat zien dat 40% van de Syrische statushouders psychische klachten heeft, variërend van licht tot ernstiger. Ook voor de groep statushouders in gemeenten is het zo vroeg mogelijk signaleren van psychische klachten belangrijk. Hoe eerder dit bekend is, hoe eerder gepaste maatregelen kunnen worden genomen rond zorg, preventie en aanpassingen van de inburgering. De Protect-vragen kunnen door zorgprofessionals en niet-zorgprofessionals worden gebruikt.
10 vragen voor signalering psychische klachten
Psychische klachten en stress; de schatting is dat een op de vier statushouders hiermee te maken heeft. Vaak komen trauma’s pas aan de oppervlakte als huisvesting en gezinshereniging zijn geregeld. Weet welke vragen je kunt stellen om psychische klachten te signaleren.
10 vragen voor signalering psychische klachten
- Val je vaak moeilijk in slaap?
- Heb je vaak last van nachtmerries?
- Heb je vaak hoofdpijn?
- Heb je vaak last van lichamelijke pijnklachten?
- Word je snel en gemakkelijk boos?
- Denk je vaak terug aan pijnlijke ervaringen in het verleden?
- Voel je je vaak bang of angstig?
- Vergeet je vaak gewone dagelijkse dingen?
- Valt je op dat je steeds minder interesse hebt in dingen?
- Heb je moeite om je te concentreren?
Validering Protect-vragen
In 2018 verscheen een Engelstalige artikel met de uitkomst van een Duits onderzoek, waarbij de Protect-vragenlijst wordt vergeleken met andere vragenlijst. De conclusie van dit onderzoek is dat de Protect-vragenlijst een valide en betrouwbaar hulpmiddel is voor vroegsignalering van psychische klachten bij vluchtelingen en asielzoekers.
Validation of the Protect Questionnaire
A tool to detect mental health problems in asylum seekers by non-health professionals.
Voorlichtingsmateriaal bij psychische klachten
Folder ‘Als je stress hebt, veel denkt en slecht slaapt’
Meer publicaties en materialen over psychische gezondheid vluchtelingen
Brochures in diverse talen
In 2012 zijn onderstaande folders in zes talen ontwikkeld over psychische klachten speciaal bedoeld voor asielzoekers die in de asielzoekerscentra verblijven. Niet alle informatie in deze folders is nog up-to-date, maar inhoudelijk wel bruikbaar.
- Waar kunt u hulp vinden voor uw psychische klachten? | Arabisch | Engels | Farsi | Frans | Somali | Sorani
- Langdurige stressklachten en wat u er aan kunt doen | Arabisch | Engels | Farsi | Frans | Somali | Sorani
- Als u last heeft van concentratieproblemen, nachtmerries, angst, somberheid| Arabisch | Engels | Farsi | Frans | Somali | Sorani
Kwetsbaarheid
Asielzoekers en vluchtelingen zijn kwetsbaarder dan anderen voor het ontwikkelen van psychische klachten. Kwetsbaarheid is een ingewikkelde term die op verschillende niveaus bekeken kan worden:
Niveau 0 (algemeen niveau van kwetsbaarheid): In principe is iedere asielzoeker en vluchteling kwetsbaar. Door migratie verliest men namelijk (een deel van) de familie, vrienden, het huis en eigendommen. Deze ervaringen kunnen de psychische gezondheid ondermijnen.
Niveau 1 (kwetsbare groepen): Binnen de populatie vluchtelingen zijn specifieke groepen meer kwetsbaar dan andere groepen. Het gaat dan bijvoorbeeld om oudere asielzoekers, minderjarigen, zwangere vrouwen, alleenstaande vrouwen (met of zonder kinderen) en slachtoffers van martelingen of seksueel misbruik. Uit onderzoek blijkt dat deze groepen gemiddeld meer psychische klachten hebben dan andere vluchtelingen.
Niveau 2 (individuele kwetsbaarheid): Niet alle personen in kwetsbare groepen zijn even kwetsbaar. De volgende stap is dan ook om te kijken naar het individuele niveau van kwetsbaarheid. In veel gevallen gaat het daarbij om een individuele psychologische kwetsbaarheid die wordt veroorzaakt door rouw, verlies of traumatische ervaringen. Deze kunnen een aantal psychische en medische gezondheidsrisico’s veroorzaken en tot een verminderd functioneren leiden.
Meer informatie
Huisarts-migrant.nl
Website voor huisartsen en andere zorgverleners met vragen over zorg en gezondheid voor migranten, vluchtelingen en patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden:
huisarts-migrant.nl