Lichamelijke en psychische gezondheid vluchtelingen

Een goede psychische gezondheid is een belangrijke voorwaarde voor integratie en participatie. Veel vluchtelingen beschikken over een grote veerkracht en het is van belang om deze te behouden en waar mogelijk te versterken. Onder invloed van onder andere oorlogs- en geweldservaringen lopen vluchtelingen een hoger risico op psychische klachten (stress, slaapproblemen) of psychische stoornissen (angststoornissen, depressie en PTSS ) dan gemiddeld in Nederland; ongeveer 13-25% van de vluchtelingen krijgt te maken met PTSS en/of depressie.

Chronische aandoeningen

Er is weinig bekend over hoe vaak chronische ziekten voorkomen onder vluchtelingen in Nederland. Uit onderzoek naar de leefstijl van mensen die in het verleden als vluchteling naar Nederland zijn gekomen, blijkt dat zij een hoger risico lopen op een aantal chronische aandoeningen.

Zo komt overgewicht in sommige landen meer voor dan in Nederland. En in andere landen juist minder. Dit leidt, samen met een gebrek aan beweging, bij vluchtelingen tot een verhoogd risico op chronische aandoeningen:

• Diabetes komt twee tot drie keer vaker voor bij vluchtelingen dan bij de algemene Nederlandse bevolking.
• Door een grotere kans op diabetes, meer overgewicht en vaker roken, hebben vluchtelingen meer kans op hart- en vaatziekten.
• Vluchtelingen hebben vaker chronische pijnklachten.
• Op andere punten is de lichamelijke gezondheid van vluchtelingen beter dan die van autochtone Nederlanders:
  • Hoge bloeddruk komt minder voor bij vluchtelingen.
  • De kans op longziekten en kanker is lager voor vluchtelingen dan voor autochtone Nederlanders.

Al deze uitspraken gelden in verschillende mate voor de diverse groepen vluchtelingen. Gunstig is dat de populatie vluchtelingen relatief jong is. Dit biedt mogelijkheden om bepaalde leefstijlfactoren te beïnvloeden en daardoor ziekten te voorkomen. Het gaat dan bijvoorbeeld om voeding, roken, gewicht en bewegen.

Infectieziekten

• De meeste vluchtelingen komen uit landen waar tuberculose vaker voorkomt dan in Nederland. Daarom worden zij tijdens de asielprocedure door de GGD gescreend op tuberculose. Met uitzondering van vluchtelingen uit Syrië, omdat tuberculose daar relatief weinig voorkomt.
• Vluchtelingen vormen een risicogroep voor chronische hepatitis B en C. Aandoeningen die onbehandeld tot ernstige gezondheidsproblemen kunnen leiden.
• Een beperkt aantal vluchtelingen zal een malaria-aanval krijgen, die behandeld moet worden. Het gaat dan vooral om mensen afkomstig uit Eritrea, Soedan en Ethiopië.
• Sommige vluchtelingen leven met hiv of hebben andere seksueel overdraagbare aandoeningen.

Psychische problematiek

Veel vluchtelingen hebben te maken met normale reacties op oorlogs- en geweldservaring. Factoren die invloed kunnen hebben op het gevoel van welbevinden en geluk zijn:

• verwijderd zijn van familie en bekenden;
• het moeten achterlaten van huis en haard en alles wat vertrouwd was;
• niet zeker weten of je welkom bent, en;
• of je wel werk, inkomen of opleiding zult vinden.

Dit hoeft niet per definitie te leiden tot de ontwikkeling van psychiatrische stoornissen. Toch hebben vluchtelingen wel een hoger risico op psychische klachten, een posttraumatische-stressstoornis (PTSS) en depressie dan de gemiddelde inwoner van Nederland.

Tussen de 13 en 25% van de vluchtelingen krijgt te maken met psychische aandoeningen (Gezondheidsraad, 2016). De klachten komen deels voort uit ervaringen in het land van herkomst of tijdens de vlucht en worden vaak versterkt door zogeheten postmigratiefactoren.

Middelengebruik

Het gebruik van middelen (alcohol, drugs, tabak) verschilt tussen de verschillende vluchtelingengroepen.

• Jonge mannelijke vluchtelingen hebben het grootste risico op problematisch middelengebruik.
• Risicofactoren zijn: lang verblijf in de asielopvang, sociaal isolement en verveling.
• Ook mensen met psychische problemen lopen meer risico op het gebruik van middelen.

Een verhoogde inzet op voorlichting en preventie is nodig, met een focus op subdoelgroepen zoals jongeren en jonge mannen.