Voor moslims die roken kan de ramadan een mooi begin zijn van een rookvrij leven. Of is dat makkelijker gezegd dan gedaan? En wat overtuigt hen om te stoppen? Ik sprak op een bijeenkomst in Nijmegen over een rookvrije ramadan. Een ding was direct weer duidelijk: het betrekken van de doelgroep en het aansluiten bij hun normen en waarden is essentieel. ‘Roken brengt je niet dichter bij Allah.’

Zo’n 40 jongeren tussen de 12 en 24 jaar, 10 straatcoaches en jongerenwerkers verzamelen zich zondag 28 april in het straatcoachkantoor in de wijk Dukenburg. Ouders laten zich helaas niet zien. De imam van moskee Heseveld is wel aanwezig. Onderwerp van gesprek: wat is een tabaksverslaving, wat kan je ervan krijgen en hoe kom je ervan af? Met als aanleiding de ramadan als kans om te stoppen met roken. Eerst gaf ik als verslavingsarts een presentatie, daarna volgde de imam zijn lezing in het Arabisch, steeds vertaald door zijn collega. Ik spreek op verzoek van de straatcoaches, de gemeente Nijmegen en ‘Wij zijn groen, gezond en in beweging Nijmegen’, waarvoor de rookvrije generatie een hoofdthema is. Nog steeds starten in Nederland per dag 100 kinderen met roken. Volgens de straatcoaches roken in Nijmegen steeds meer jongeren waterpijp terwijl dit heel schadelijk is.

Zonden

Roken is een taboe en het gebruik van drugs en alcohol haram. In het begin van mijn verhaal wordt er daarom nog veel gegiecheld. Langzamerhand luistert jong en oud aandachtig en komen er steeds meer vragen. De jongeren zwijgen als hen gevraagd wordt of ze roken. “Zonden hoef je niet te openbaren”, zegt de imam. Ook over zonden in het verleden praat je niet, dus gestopte rokers laten zich ook niet horen. Een van de weinige meisjes in de zaal roept toch opeens uit: “Ik rook en wil zo graag stoppen! Maar het lukt maar niet.” Bij navraag blijken haar vader en broers veelvuldig bij haar thuis te roken. Ik daag haar uit om het gesprek aan te gaan met haar familie en professionele rookstop-hulp te zoeken. In haar ogen zag ik de vertwijfeling. “Dat is toch onmogelijk om van mijn vader te vragen?”

Bereid je voor

Veel moslims willen de ramadan benutten om te stoppen met roken. Toch blijkt dit erg moeilijk, zegt een straatcoach. “’s Nachts als de eerste dadel nog niet binnen is, wordt de eerste sigaret alweer opgestoken. Ook wordt er vaak waterpijp genuttigd”, zegt de coach. Ik vertel hen hoe je kan stoppen: bereid je goed voor, download de stopstone app speciaal voor jongeren, vraag hulp aan je omgeving en vraag hulp bij de huisarts, die is daarvoor. Erken het risico dat je bij het Suikerfeest terugvalt. Hoe ga je daarmee om? Blijf gestopt ook na de ramadan. Omdat niemand behalve het meisje toegaf te roken, voelt mijn advies vreemd aan.

‘Stop ermee en vraag vergeving’

Na mij sprak de imam. Hij had zich goed verdiept in het onderwerp en de sociale impact hiervan. Eerst ging hij in op de geschiedenis van roken en moslims. Daarna over rookverslaving: “Nicotinegebrek blijft je handen sturen tot je weer een sigaret in je mond steekt.” Ook sprak hij over de gevaren. “Aan degene die rookt: geloof mij, roken is geen eten of drinken. Het roken zorgt ervoor dat je lichaam, ledematen, organen minder goed kunnen werken. Roken is geen medicijn voor iets. Het is ziekmakend. Het roken brengt je niet dichter bij Allah en je verspilt je bezit. Stop met roken geliefde broeders en zusters. Roken heeft geen reden. Roken is verboden te nuttigen en te verkopen. Haram. Roken is een zonde. Stop ermee en vraag vergeving aan Allah. De deur naar de ramadan staat open, maar stel het niet uit. Je wil niet overlijden voor je bent gestopt, morgen is niemand beloofd.”

Resultaat

Zijn aanpak is anders dan die van mij, maar zijn boodschap slaat aan. De jongeren worden gegrepen door zijn verhaal. “Ik heb helemaal kippenvel gekregen”, zegt het meisje dat wil stoppen. Een jongen zegt: “Natuurlijk, ik wil niet zondigen, ik wil goed leven. Ik wil niet roken!”

Voor mensen die willen stoppen geeft de imam praktische tips: houd afstand van rokers en vermijd plekken waar je tabak kan kopen. Ook de politiek krijgt advies: verminder verkooppunten, maak veel rookvrije zones. En voor de ouders: verbeter je opvoeding, stop het roken bij kinderen, maak hen bewust van gevaren en zorg dat kinderen niet meeroken.

Het resultaat? Eén jongen gooit direct zijn pakje sigaretten weg en loopt krachtig weg. Twee anderen zijn ook per direct gestopt, hoor ik later van de straatcoaches. Hoe het hen vergaat en hoeveel effect deze middag op de andere 40 jongeren zal hebben, hoor ik hopelijk de komende weken van de straatcoaches. Zij treffen jongeren wekelijks voor sportactiviteiten en steun in het (complexe) leven en zijn cruciaal geweest voor het succes van deze bijeenkomst.

Doelgroep betrekken

Essentieel is het vooraf betrekken van de doelgroep; in dit geval mensen uit de moslimgemeenschap. Want de cultuurspecifieke kenmerken kan je niet verzinnen op papier. Het aansluiten bij de normen en waarden van mensen is zó belangrijk. Check ook altijd of jouw informatie past bij de doelgroep; bepaalde plaatjes in mijn presentatie zouden alleen maar afleiden, aldus de straatcoaches, dus die heb ik daarom niet gebruikt. Breng het op een laagdrempelige manier; bijvoorbeeld door er een ‘gezellige middag’ van te maken, zoals een jongere zei. Belangrijk is ook de werving: één van de jongeren maakte een prachtige flyer en de straatcoaches zelf wisten in twee weken tijd een grote groep jongeren (in hun meivakantie!) te werven. We verlagen de drempel om hulp te vragen bij stoppen met roken door lokaal in de gemeenschap een bijeenkomst te organiseren.

Morele vragen

Morele vragen heb ik ook. Kan ik gezondheidsvoorlichting combineren met een lezing van de imam? Kan ik achter zijn aanpak staan? Hij moedigt de jongeren aan per direct te stoppen, maar ik zou hen aanraden het voor te bereiden. Is dat erg? Ik richt me uiteindelijk op onze gemeenschappelijke doelen: jong en oud beschermen tegen tabaksverslaving en hen aanmoedigen te stoppen met roken. Ik doe dat op een wetenschappelijk bewezen wijze; hij doet dat met de kracht van het geloof. Hij heeft de meeste impact, zo lijkt het, maar we kunnen elkaar versterken.

Steun bij het stoppen

En hoe nu verder? Het ‘geloof in eigen kunnen’ om te stoppen kan vergroot worden door de imam en de straatcoaches. De straatcoaches kunnen steunen bij het stoppen met roken en ook helpen om de drempels bespreekbaar te maken, denk aan het rookgedrag van bijvoorbeeld ouders. De adressen van stoppen-met-roken-coaches in hun wijk worden verspreid onder de jongeren. Op het straatcoachkantoor waar de jongeren regelmatig komen, kunnen ze steun krijgen. Ook tijdens de ramadan is dit een plek waar samen wordt gegeten na zonsondergang en een veilige plek om ervaringen te delen.

In de zaal werd geroepen om meer bijeenkomsten, ook in de moskee, en ook voor ouders. Het is nu aan de imam en de vereniging van de imams om dit initiatief te laten groeien. Ik help graag mee en wens iedereen een goede ramadan, rookvrij!