Themadocument – Gezond Zwanger Worden
Waarom aandacht besteden aan Gezond Zwanger Worden?
Gezond zwanger worden is een belangrijke bouwsteen in de Kansrijke Start aanpak. Een optimale ontwikkeling van een kind start al voor de conceptie. Om het belang van Gezond Zwanger Worden te verspreiden en in te zetten, hebben verschillende betrokken partijen en beroepsorganisaties de handen ineengeslagen en werd in juni 2021 de pledge “preconceptionele gezondheid” ondertekend.
Daarnaast zijn er handige hulpmiddelen ontwikkeld die professionals en Kansrijke Start coalities kunnen gebruiken om Gezond Zwanger Worden in te zetten. Een voorbeeld hiervan is de beslisboom, die dient als hulpmiddel om het gesprek over Gezond Zwanger Worden door middel van het stellen van de vraag ‘Wil je het komende jaar zwanger worden?’ en wel of geen kinderwens met (mogelijk) aanstaande ouders aan te gaan.
In het voorjaar van 2023 heeft Pharos een leertraject voor lokale coalities georganiseerd met als doel handvatten te bieden om Gezond Zwanger Worden binnen de coalitie een eigen invulling te geven.
Praktische hulpmiddelen en instrumenten
Factsheet – Gezond Zwanger Worden
Beslisboom en handelingsperspectief bij de centrale vraag aan iedereen in de vruchtbare periode: “Wil je het komende jaar zwanger worden?”
Preconceptie Indicatie Lijst (PIL)
De multidisciplinaire Preconceptie Indicatie Lijst is er om zorgverleners tools en handvatten te geven om toekomstige ouders te voorzien van handelingsopties in de preconceptionele fase.
Zorginstrument ter ondersteuning van het preconceptioneel advies. Ontwikkeld door Erasmus MC en Perined.
Webinar Gezond Zwanger Worden van CPZ
Lesprogramma Niet of Wel Zwanger (ontwikkeld door TNO en KNOV)
Dit programma voor mbo-studenten gaat over het voorkómen van zwangerschap (soa’s en anticonceptie), tienerouderschap en wat studenten zelf kunnen doen om in de toekomst zo gezond mogelijk aan de zwangerschap te beginnen. Het programma bestaat uit een lespakket en een website.
Lessen uit het Woke Women project
Hoe pak je het aan binnen de coalitie?
Er is geen blauwdruk voor de aanpak van Kansrijke Start. Om een coalitie te inspireren heeft Pharos het themadocument bouwstenen en succesfactoren van de aanpak Kansrijke Start opgesteld.
In dit document lees je meer over de factoren die bijdragen aan een kansrijke start, en over de bouwstenen & succesfactoren van een domeinoverstijgende aanpak. Bouwsteen 1 is “Vroeg beginnen: gezond zwanger worden”. Op pagina 7 t/m 9 worden enkele mogelijkheden beschreven. Waar je uiteindelijk op inzet, is afhankelijk van de lokale- en regionale situatie en mogelijkheden en de aansluiting bij bestaande activiteiten.
Stap 1 In beeld brengen van de huidige situatie
- Breng de lokale situatie in kaart. Wat doen we al in de fase voor de zwangerschap in onze gemeente?
- Onderzoek of de huidige interventies aansluiten bij de inwoners.
- Bepaal samen op welke doelgroepen we ons gaan richten.
- Ga in gesprek met de mensen om wie het gaat. Zij hebben een belangrijke rol in het bepalen van de ambities en het plan van aanpak.
- Maak zo nodig een wijk- of dorpsscan.
Stap 2 Formuleren van gezamenlijke ambities
- Formuleer met elkaar een gezamenlijke ambitie op Gezond Zwanger Worden. Stel hierbij de vraag: “Wat willen we over bijvoorbeeld 3 jaar hebben bereikt?”
- Bepaal welke thema’s we in gaan zetten bij de aanpak van Gezond Zwanger Worden. (zie hoofdstuk “relevante thema’s”)
- Bepaal welke samenwerkingspartners we nodig hebben om Gezond Zwanger Worden goed neer te kunnen zetten in de gemeente en benader deze als zij nog geen deel uitmaken van de coalitie.
Stap 3 Van ambitie naar doelen en acties
- Stel zowel doelstellingen op voor de korte als de lange termijn en formuleer deze SMART. Ga ook voor de quick wins.
- Maak een haalbare planning.
- Bepaal samen wie de kartrekker wordt voor dit thema en hoe verantwoordelijkheden worden verdeeld.
- Vier successen.
Relevante thema’s
Ga in gesprek met de mensen om wie het gaat
Eén van de succesfactoren van een Kansrijke Start aanpak is om te luisteren naar en samen te werken met de mensen om wie het gaat: de (aanstaande) ouders in een kwetsbare situatie. Zonder hen wordt de kans groter dat maatregelen en interventies de plank misslaan, niet aansluiten en dat je niet de doelgroep bereikt die je wilt bereiken. De perspectieven en inzichten van (aanstaande) ouders scherpen de aanpak aan en dragen bij aan een passende ondersteuning vanuit het medisch- en sociaal domein. Je kunt bijvoorbeeld in gesprek gaan met zwangeren en hun partner en hen vragen of ze al voor de zwangerschap informatie hebben gezocht of ontvangen over gezond zwanger worden of een preconceptie spreekuur hebben bezocht. Hiermee kun je ophalen wat de behoeften en ervaringen zijn over dit onderwerp en het aanbod hierop aanpassen.
Door verschillende doelgroepen te bevragen kun je inzicht krijgen in wat er leeft in een wijk of dorp. De door Pharos ontwikkelde gesprekskaart kan helpend zijn bij het maken van een wijk- of dorpsscan.
Gezondheidsvaardigheden
Of de interventies die worden ingezet voor Gezond Zwanger Worden aansluiten bij de mensen om wie het gaat is voor een groot deel afhankelijk van de manier waarop deze gecommuniceerd worden.
Voor een bepaalde groep zal geschreven informatie goed te begrijpen zijn, terwijl voor anderen visuele informatie beter aansluit.
29% van de bevolking heeft beperkte gezondheidsvaardigheden. Dit betekent dat het voor hen moeilijker is om informatie over zorg en gezondheid te vinden, te begrijpen en toe te passen.
Kies daarom voor verschillende communicatiemiddelen om een zo groot mogelijk bereik te genereren.
Door Pharos is het filmpje Kelly en Karim willen zwanger worden gemaakt. Door middel van illustraties en een korte, eenvoudige tekst wordt de informatie gegeven, bijvoorbeeld over het belang van het innemen van foliumzuur al voor de zwangerschap. Het is goed voor de groei van de baby in de buik als Kelly een speciale vitamine-tablet neemt. Die vitamine heet: foliumzuur.
Sensitief werken
Bij sensitief werken in de geboortezorg staat het verhaal van (aanstaande) ouders centraal. Het voeren van het gesprek over een kinderwens kan extra lastig zijn, omdat het praten over dit onderwerp een taboe onderwerp zou kunnen zijn, zowel voor mensen in de vruchtbare leeftijd als voor de professional.
Op passende wijze het goede gesprek voeren met (aanstaande) gezinnen start bij wat je van jezelf meebrengt in het gesprek met de ander. De normen en waarden die je van jongs af aan hebt meekregen in jouw gezin hebben invloed op je eigen communicatie met de ander. Dat ligt diepgeworteld. Dat besef helpt om te komen tot een empathisch gesprek met de ander.
Bovendien is het nodig jezelf kwetsbaar op te stellen om aan te sluiten. Als je je menselijkheid laat zien, iets van jezelf toont, je emotie laat zien, maak je het voor de (aanstaande) ouders makkelijker om zich open te stellen.
Als je oprecht geïnteresseerd bent in de ander, sluit je pas echt aan bij de leef- en belevingswereld van de (aanstaande) gezinnen en kom je tot een aanpak die past bij de behoeften.
Vaderbetrokkenheid
Betrokken vaders zijn belangrijk voor een kansrijke start van hun kinderen, zeker in de eerste 1000 dagen van het leven. Wanneer vaders al vanaf het eerste begin betrokken zijn bouwen zij een betere band op met hun kind.
Hun betrokkenheid is gunstig voor de ontwikkeling en onderwijskansen van het kind. Toch krijgen vaders nu vaak niet de kans om actief deel te nemen aan de eerste 1000 dagen van hun kind. Voorlichting en begeleiding voor en tijdens de zwangerschap bijvoorbeeld, richten zich vaak niet op (aanstaande) vaders, maar vooral op (aanstaande) moeders.
Gezond zwanger worden richt zich zowel op de mannen en de vrouwen met een kinderwens. Onderzoeken tonen aan dat een gezonde leefstijl van de aanstaande vader een positieve invloed heeft op de vruchtbaarheid en gezond zwanger worden.
Lees meer
Voorbeelden
In de gemeente Geldrop-Mierlo is sinds 2016 veel aandacht voor het goed voorbereiden van aanstaande ouders op een zwangerschap: het project Gezond Zwanger Worden. Een mooi project waarin de geboortezorg en het sociaal domein samenwerken aan een goede zorg ter voorbereiding op een zwangerschap.
Het voorbeeld van Zuidoost Brabant
Shkorey is een mooi voorbeeld van een cocreatie-project dat is gestart vanuit de doelgroep van Eritrese jongeren. De werkwijze -het vanaf het begin betrekken van de mensen om wie het gaat, en de ruimte bieden om samen met hen het proces en ook de producten verder vorm te geven- kan ter inspiratie dienen voor heel andere situaties en groepen.
Juni 2024