Infosheet
Samen beslissen
Samen beslissen is een proces met vaak meerdere gesprekken waarin arts en patiënt samen praten over welke behandeling of begeleiding het beste bij de patiënt past. Alle opties, voor- en nadelen daarvan, voorkeuren en omstandigheden van de patiënt worden besproken op een manier die past bij de patiënt. Voor veel patiënten is het moeilijk om hier een actieve rol in te hebben. Bijvoorbeeld omdat de gegeven informatie niet begrijpelijk genoeg is, de hoeveelheid informatie te groot is of omdat het samen beslissen onvoldoende is uitgelegd. Dit geldt onder andere voor mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden.
Onderzoek naar samen beslissen
Het Nivel heeft, ook in samenwerking met Pharos, onderzoek gedaan naar samen beslissen. Hieruit kwam naar voren dat het samen beslissen bij mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden twee extra stappen nodig heeft. Het gaat om een stap voorafgaand aan de gebruikelijke vier stappen, en een stap erna. Ook bij mensen zonder beperkte gezondheidsvaardigheden zijn deze extra stappen belangrijk.
| 0. | diagnose weten | controle of het voor de patiënt duidelijk is wat de diagnose is |
| 1. | keuze agenderen | duidelijk maken dat er een keuze is en dat de wensen van de patiënt belangrijk zijn |
| 2. | opties uitleggen | uitleg van behandelopties, inclusief voor- en nadelen |
| 3. | voorkeuren bespreken | bespreking van de voorkeuren van de patiënt, waarbij de zorgverlener helpt om deze te formuleren |
| 4. | besluit nemen | met hulp van de kennis en voorkeuren tot een gezamenlijk besluit komen |
| 5. | terugkomen op beslissing | evaluatie van het besluit, met name bij een afwachtend beleid of als de situatie van de patiënt verandert |
Op de website Begineengoedgesprek.nl staat meer informatie over samen beslissen. Ook vertelt Rob Weijers, een ervaringsdeskundige laaggeletterdheid, op deze website over zijn ervaringen met samen beslissen.
In Huisarts & Wetenschap werd in het nummer van juni 2024 gesproken over risicocommunicatie: het bespreken van de voor- en nadelen van een medische interventie, en de kansen op die voor- en nadelen. Er wordt goed uitleg gegeven over hoe dit op een begrijpelijke manier gedaan kan worden.
Hulpmiddelen voor samen beslissen
Keuzekaarten-in-beeld helpen om een patiënt goed te informeren over de verschillende behandelopties, in woord én beeld. Nieuwe keuzekaarten-in-beeld kunnen door middel van de handleiding gemaakt worden.
- Achtergrondinformatie over Keuzekaarten-in-beeld.
- Keuzekaart-in-beeld artrose in de knie.
- Keuzekaart-in-beeld artrose in de heup.
- Keuzekaart-in-beeld stoppen met roken.
- Keuzekaart-in-beeld blijvende schade aan uw nieren.
- Handleiding Keuzekaarten-in-beeld.
- Stappenplan Hoe gaan we op onze poli/afdeling de keuzekaart of keuzekaart-in-beeld gebruiken?
NB: Alle keuzekaarten en keuzekaarten-in-beeld staan op thuisarts.nl/keuzekaarten.
Begrijpelijk voorlichtingsmateriaal is belangrijk bij het bespreken van de diagnose en de behandelopties. Ook is het belangrijk bij de derde stap van het samen beslissen, het bespreken van de voorkeuren.
- Deze gesprekskaart met afbeeldingen over o.a. bewegen, eten, alcohol, roken, gewicht, medicijnen, gezin, geld, werk, stress kan goed gebruikt worden bij het bespreken van voorkeuren. Deze versie is voor huisartsen.
- begrijpjelichaam.nl: begrijpelijke maar correcte anatomische afbeeldingen en tekst, getest door ervaringsdeskundigen laaggeletterdheid.
- Informatiekaarten over palliatieve zorg, over o.a. euthanasie en reanimatie. Op deze website meer informatie over palliatieve zorg.
- Praatkaarten, bijvoorbeeld over huidlymfoom, stoma, schildklierkanker, nierkanker (zoek ‘praatkaart’ op de website van Pharos).
- Gesprekswijzer voor mensen met ongeneeslijke kanker.
Zelf patiëntenvoorlichting maken? Gebruik de Methodiek Begrijpelijke medische informatie in woord en beeld ter ondersteuning bij het uitleggen en samen beslissen.
Zet bij een taalbarrière altijd een tolk in. Voor meer informatie: www.zoschakeltueentolkin.nl.
Bij- en nascholing over samen beslissen
- E-learning De kern van samen beslissen (ontwikkeld in het kader van het Programma Uitkomstgerichte Zorg en Samen Beslissen).
- Overzicht van Opleidingsmateriaal, ook van het Programma Uitkomstgerichte Zorg. Filter op ‘mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden’.
- Observatielijst samen beslissen – om je eigen gesprek te beoordelen op zowel begrijpelijkheid én mate van samen beslissen.
Contact
Heb je een vraag of opmerking over deze pagina? Neem contact op met Rosaline Mentink of Gudule Boland.
Algemene informatie over beperkte gezondheidsvaardigheden
- Factsheet laaggeletterdheid en beperkte gezondheidsvaardigheden.
- Lijst met signalen van laaggeletterdheid en beperkte gezondheidsvaardigheden en hoe je dit kunt bespreken.
- Lijst met tips voor communicatie met mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden.
- Uitleg over de terugvraagmethode – belangrijk bij elke stap van het samen beslissen.
Bronnen
- Oosterveld M, Noordman J, Rademakers J. Kennisvraag. Samen beslissen in de spreekkamer. Ervaringen en behoeften van mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden. Utrecht: Nivel, 2019. 65 p.
- Noordman, J., Oosterveld-Vlug, M., Rademakers, J. Shared decision making in clinical practice: experiences and needs of patients with limited health literacy. European Journal of Health Communication: 2022, 3(1), p. 31-52.
- Stiggelbout AM, Pieterse AH, De Haes JC. Shared decision making: Concepts, evidence, and practice. Patient Educ Couns. 2015 Oct;98(10):1172-9.