“Minder eten en meer bewegen. Dat is wat iemand adviseert als je overgewicht hebt. Maar dit is te kort door de bocht” vertelt Annegien Langedijk. “Vaak spelen er meerdere factoren die leiden tot overgewicht.” vervolgt Ingrid van den Elsen. Beiden zijn senior adviseur bij Pharos. Samen onderzochten ze de behoeftes en uitdagingen van mensen met een migratieachtergrond met ernstig overgewicht (obesitas) op het gebied van gewicht en leefstijl. Dit resulteerde in het rapport ‘Aanknopingspunten voor een effectieve ondersteuning van mensen met een migratieachtergrond’.

Mensen met onder andere een Turkse, Marokkaanse, Surinaamse of Nederlands-Caribische migratieachtergrond hebben vaker ernstig overgewicht dan mensen zonder migratieachtergrond. Bij sommige groepen met een migratieachtergrond stijgt het aantal mensen met ernstig overgewicht snel: Zo steeg het aantal mensen met ernstig overgewicht van de Nederlands-Marokkaanse tweede generatie (18 – 40 jaar) van 7 procent in 2012 naar 18 procent in 2020. Een goede reden voor een onderzoek vonden Annegien en Ingrid.

Naast een literatuurverkenning, namen zij 25 interviews af over (over)gewicht en leefstijl. Ze spraken met 16 vrouwen met ernstig overgewicht die een Turkse, Marokkaanse, Surinaamse of Nederlands-Caribische migratieachtergrond hebben en daarnaast moeite hebben met rondkomen of laag opgeleid zijn, factoren waarvan we weten dat het lastiger is om een gezond gewicht te hebben. Ook interviewden ze 9 professionals uit het zorg en sociale domein die veel werken met deze groep.

Oorzaken overgewicht

Uit de literatuurverkenning en aanvullende interviews is duidelijk gebleken dat veel factoren een rol spelen bij overgewicht bij mensen met een migratieachtergrond. Leefstijl (in het bijzonder te weinig bewegen), chronisch slaaptekort, depressie, (chronische) stress en discriminatie, bijwerkingen van bepaalde medicatie, een laag inkomen, een ongezonde voedselomgeving en leefomgeving, en factoren als de sociale omgeving en rol in de familie dragen allemaal bij.

Het is ons verder opgevallen bij de vrouwen die wij spraken dat zij te maken hebben met fysieke aandoeningen waardoor bewegen lastiger is. Daarnaast spelen onregelmatige eetpatronen, trauma, stress en stress/emotie-eten een rol. Ook wijzen de vrouwen specifieke life events aan als momenten die van invloed waren op een sterke toename van lichaamsgewicht. Hierbij werden onder andere zwangerschap, de coronapandemie, scheiding en het migreren naar een omgeving met ongezonder eetaanbod genoemd. Ook wezen de vrouwen ons op de rol van sociale normen rondom eten. Tenslotte gaven sommige vrouwen uit de interviews aan het vertrouwen te hebben verloren in oplossingen omdat ze eerder geen resultaat hebben gezien van hun inspanningen.

Deelname aan leefstijlinterventies (GLI)

De meeste vrouwen die wij spraken willen zich gezonder voelen en de wil is er om stappen te zetten hiervoor, maar ze zijn onvoldoende bekend met de opties die er zijn om te worden ondersteund bij het bereiken van een gezond gewicht, zoals bijvoorbeeld de GLI.

Sinds 2019 hebben mensen met obesitas of overgewicht met risicofactor de mogelijkheid mee te doen aan een gecombineerde leefstijlinterventie (GLI). Die interventies sluiten alleen niet altijd even goed aan op de door ons onderzochte groep, zo blijkt uit onderzoek. Taal is een beperkende factor. GLI’s worden namelijk in het Nederlands gegeven. Ook wordt er bij voedingsadviezen te weinig rekening gehouden met de eetcultuur.

Wat helpt wel?

Het rapport eindigt met een aantal aanknopingspunten voor professionals en ontwikkelaars van interventies om leefstijlverandering te ondersteunen. Hieronder lichten we er een paar uit:

• Vrouwen willen graag dat professionals breed uitvragen: Ook naar stress, verdriet, trauma, mentale gezondheid, slapen en werktijden. Om de factoren voor overgewicht, maar ook de kansen voor verandering in kaart te brengen. Vraag daarbij ook naar mogelijke ervaringen met discriminatie en uitsluiting. Handelingsperspectieven uit de publicatie van Pharos over chronische stress kunnen helpen om dit gesprek goed te voeren.
• (Cultuursensitieve) Professionele support: Vrouwen in de interviews geven aan baat te hebben bij een personal trainer en een concreet trainingsplan. Voedingsadviezen die te weinig rekening houden met de eetcultuur zijn een beperkende factor. Kijk daarom als interventie-aanbieders naar cultuursensitieve GLI-coaches en diëtisten om de toegang tot passende hulp te vergroten.

• Kleine stapjes en concrete hulp: Sommige vrouwen zien door drukte en stress niet waar er ruimte is voor verandering. “Ik had een keer de huisarts hierover gesproken maar die zei enkel dat ik gewoon op dieet moet.” (1e generatie, Surinaamse achtergrond).

Verlang dus niet meteen te veel, maar richt je op het behalen en vieren van kleine stappen. Geef daarnaast concrete tips, bijvoorbeeld door samen naar de supermarkt te gaan en gezonde keuzes te maken.