Het is normaal wanneer je leerlingen je in gedachte bezig houden

Van leraren die veel werken met leerlingen in kwetsbare omstandigheden weten we dat zij sommige verhalen mee naar huis nemen. Dat is normaal. Jouw leerlingen en hun families hebben vaak intense gebeurtenissen meegemaakt. En om je werk goed te kunnen doen, en het welbevinden van je leerlingen te ondersteunen, moet je op de hoogte zijn van die gebeurtenissen. Je zal regelmatig horen over onomkeerbare geschiedenissen van leerlingen, dat hen groot onrecht, leed en geweld is aangedaan. Gebeurtenissen die haaks staan op  jouw normen over wat gezond is voor minderjarigen en die kinderrechten en menselijke waarden schenden. Het kan je bezighouden en je een machteloos gevoel geven. Veel docenten hebben het gevoel dat ze constant tekortschieten. Maar een leerling af en toe loslaten zorgt ook voor geduld en zelfredzaamheid. Het is belangrijk dat je stilstaat bij wat jou en je team helpt om hiermee om te gaan. Dat je je realiseert wat jouw mogelijkheden en jouw grenzen zijn.

Met elkaar in gesprek gaan is belangrijk en het helpt

Je kunt aandacht besteden aan het welbevinden van het schoolteam door meerdere keren per jaar met elkaar in gesprek te gaan. Over hoe het met iedereen gaat en wat jullie nodig hebben om je goed te voelen en om te kunnen gaan met stressvolle gebeurtenissen. Ga als team met elkaar in gesprek, bijvoorbeeld aan de hand van de BASIC- PH, om elkaar beter te leren kennen en te weten wat de ander op zo’n moment nodig heeft. Er zijn ook andere manieren waarop je dit kunt doen, bijvoorbeeld door middel van intervisie en coaching van elkaar, of je kunt hier studiedagen aan wijden en externe begeleiders zoals schoolpsychologen inhuren om als team hiermee aan de slag te gaan. Je kunt er natuurlijk ook met elkaar over praten tijdens informele momenten zoals wanneer je elkaar treft bij het koffiezetapparaat.

Wat kun je doen als docent of ondersteuningsteam?

Welke vaardigheden heb je nodig om te zorgen voor jezelf en je team?

Je kan leren waarnemen hoe je je voelt, en je kan leren vaststellen wat je nodig hebt en ervoor te zorgen dat je je mogelijkheden kan inzetten en je grenzen kan bewaken. Er zijn ook vaardigheden die je als team helpen.  Enkele lichten we hier uit.

• Neem op tijd pauze om te ontspannen

Lachen met collega’s in de pauze of leerlingen in de les is de beste manier om te ontspannen. Zorg voor een goede start van de dag of van de pauze met ademhalingsoefeningen. Gebruik als dat mogelijk is de pauze om naar buiten te gaan. Zorg in je vrije tijd dat je bewust momenten in je  agenda plant waarop je niets doet voor school; gun het jezelf om aandacht aan je eigen leven te besteden.

•  Werk bewust aan stress reductie

Bedenk waar jij het meeste van ontspant, probeer dat een vaste plek in de dag te geven en geef jezelf tijd om bij te komen van stressvolle situaties. Probeer gezond te leven, en plan vaste beweegmomenten in de dag, en zorg voor genoeg nachtrust. Dit verlaagt het stresshormoon. Plan realistisch en stel geen te hoge eisen. Ervaar je veel stress? Bespreek het met collega’s en zoek samen naar de voornaamste stressbron.

•  Stel jezelf vragen zodat je bewust wordt van welk rolmodel je wilt zijn

Ook in het zorgen voor je eigen welbevinden ben je betekenisvol naar leerlingen. Daarom is het goed om te weten waarin zij jou als een voorbeeld zien, en om je er bewust van te zijn hoe jij gezien wil worden en wat je daaraan zelf wil doen. Stress kan ervoor zorgen dat je impulsiever en vanuit je primaire emoties gaat handelen. Door jezelf de juiste vragen te stellen leer je jezelf beter kennen op dat gebied, en dat maakt dat je de persoon blijft die je echt wil zijn. Je vind een aantal helpende vragen bij de tips.

• Stel vragen aan elkaar als team zodat je elkaar beter leert kennen

Wanneer je elkaar hardop vragen stelt als collega’s dan leer je elkaar beter kennen en je stelt ook vast hoe het met jullie als team gaat en wat je van elkaar nog nodig hebt. Dit kun je bijvoorbeeld doen aan de hand van de vragen in de BASIC-PH.

Tips: Vragen om jezelf te stellen

• Waarin geef ik leerlingen het goede voorbeeld?
• Waarin vinden leerlingen dat ik het goede voorbeeld geef? (Vraag het hen!)
• Wat hoop ik dat leerlingen van mij als persoon leren?
• Wat heb ik zelf nodig om te leren? Geef ik dat de leerlingen ook?
• Hoe deel ik mijn plezier met leerlingen? Wanneer heb ik voor het laatst hard gelachen met de leerlingen?
• Wat wil ik naar mijn klas uitstralen?
• Wanneer ben ik als professional op mijn best?
• Wanneer heb ik het meeste plezier in mijn werk en ben ik ontspannen?
• Wat kan ik zelf doen om de kans op plezier te vergroten?
• Wat heb ik nodig van mijn collega’s en leidinggevende om me goed te voelen?

Tips: Vragen om aan elkaar te stellen

• Waar beleef je op dit moment het meeste plezier aan?
• Waar ligt voor jou het zwaartepunt nu?
• Waar zou je eventueel ruimte kunnen creëren?
• Wat helpt jou daarbij? Wat heb je nodig? Hoe kan ik daarbij ondersteunen?
• Wat kan je parkeren? Wat veroorzaakt de druk?
• Hoe is de sfeer en mate van openheid in het team? In hoeverre voel je je veilig om feedback te geven?
• Welke trainingen zouden jullie nog willen/moeten volgen gezamenlijk?
• Wat helpt jou tijdens stressvolle gebeurtenissen?
• Wat zijn de sterke punten van jouw manier van omgaan met stressvolle momenten?
• Wat is een risico? Hoe kun je die risico’s beperken?
• Wat doe je nooit maar is wel een poging waard?

Materialen

• Omgaan met stressvolle situaties: BASIC-PH
• Preventief werken aan sociaal emotionele ontwikkeling en welbevinden (Handreiking SGF, Pharos, Trimbos)
• Ommetje – goed voor jezelf zorgen (app)
• Plezier in uitvoering – voor jezelf (Sociaal Werk)
• Plezier in uitvoering – voor teams (Sociaal Werk)
• Ademhalingsoefeningen (Radboud UMC)

Meer informatie:

• Informatie over secundaire traumatisering (LOWAN website)
• Welbevinden van het schoolpersoneel (Onderwijskennis.nl)
• Goed voor jezelf zorgen (website NJI)

Bronnen

• In samenwerking met NIP schoolpsychologen Hanneke Visser en Laura Stroo
• Preventief werken aan sociaal emotionele ontwikkeling en welbevinden, Pharos & Trimbos & SGF 2021