Belastingbrieven, internetbankieren of online inschrijven bij de huisarts: voor veel mensen klinkt het als een fluitje van een cent. Maar het is lang niet zo makkelijk voor de 2,5 miljoen mensen in Nederland die laaggeletterd zijn. Paméla Melkert (46) had ook lang moeite met lezen en schrijven en dat had een enorme invloed op haar zelfredzaamheid en zelfvertrouwen. “Mijn basisschool meester zei dat ik dom was en niets kon. Ik durfde geen vrienden meer te maken. Dat kon ik namelijk niet, was mij aangepraat.”

Momenteel maakt Paméla een enorme inhaalslag om zichzelf te kunnen redden. In 2022 won ze zelfs de Taalheldenprijs, een prijs voor mensen die hard werken om basisvaardigheden te verbeteren. Maar daarvoor heeft Paméla een lange weg afgelegd, vertelt ze aan de telefoon. “In de eerste klas kwam ik er al achter dat ik niet goed kon meekomen met de rest van de klas. Bij ieder dictee was het alsof mijn hersenen overuren draaiden, maar alles zwart bleef.”

Niet goed genoeg op school

Omdat Paméla op school niet goed meekwam, ging ze naar het speciaal onderwijs. “De meester van die school zei direct: ‘geen enkel kind is dom’”. Ze voelde zich thuis op de nieuwe school, maar daarna lukte het niet om een vervolgopleiding te volgen. “Doordat ik moeite had met lezen en schrijven, lukte het me niet het niveau te halen dat nodig was om verder te komen. Ze zeiden altijd maar dat het te hoog gegrepen was, maar ze keken niet naar wat ik wél kon. Ik was heel creatief en kon goed knutselen, maar nooit stonden ze stil bij welke vervolgopleiding bij mijn eigen unieke kwaliteiten zou passen. Dat vond ik jammer.”

Gevolgen van moeite met lezen en schrijven

2,5 miljoen mensen in Nederland hebben moeite met lezen en schrijven. En dat zorgt voor problemen in het dagelijks leven, vertelt Paméla. “Papieren van de overheid, QR-codes of bordjes op het station zijn voor mij vaak één ingewikkelde brij aan informatie. Ik vind het lastig om daar de rode draad uit te halen. Ik durfde op websites soms nergens op te klikken, omdat ik bang ben dat ik straks ergens aan vastzit.”

Ook gezondheidsinformatie als coronavoorlichting, bijsluiters of ziekenhuisfolders vond Paméla maar lastig te begrijpen. “Als er te veel tekst staat of het geen plaatjes heeft, dan raak ik de draad kwijt. Eigenlijk moet het gewoon zo simpel mogelijk.” Paméla heeft door de jaren heen veel geoefend met lezen en schrijven. “De meeste informatie snap ik wel, maar ik krijg nog vaak hulp van mijn moeder. Ik kan bijvoorbeeld zelf mijn bankafschriften doen, maar ik heb nog veel te leren. Ik wil gewoon zelfstandig zijn en echt een onderdeel zijn van de samenleving.”

Onbegrip over laaggeletterdheid

Paméla wilde het liefst open zijn over het feit dat ze moeite had met lezen en schrijven. Maar ze kreeg vaak te maken met onbegrip van andere mensen. “Wanneer ik het tegen mensen zei, kreeg ik vaak dingen te horen als ‘je moet niet zo negatief zijn over jezelf’ of ‘ahjoh, dat kan je heus wel’. Dan ging ik me zo erg schamen dat ik het maar niet meer zei.” Ze vindt dan ook dat het tijd is om het taboe op te doorbreken. “Ik ben er klaar mee om steeds te moeten uitleggen waarom ik iets niet begrijp. Dat ik niet dom ben, maar dat ik gewoon een simpele uitleg nodig heb. Mensen zien het niet aan mij dat ik moeite heb met lezen en schrijven, omdat ik een vlotte babbel heb en zelfverzekerd over kom. En dan zijn anderen verbaasd als ik dingen niet begrijp. Ik ben altijd in gevecht met hoe ik overkom en wat ik uiteindelijk echt kan.”

Beter worden in lezen en schrijven

Paméla is nu hard bezig om nog beter te worden met lezen en schrijven en helpt ook anderen. Ze zette samen met haar werkgever een leerplein op en helpt de bibliotheek bij cursussen waar mensen beter leren lezen, schrijven of computeren. Ook is ze taalambassadeur van Stichting ABC en test ze voorlichtingsmaterialen van Pharos. “Ik help bijvoorbeeld folders testen op begrijpelijkheid, zoals corona-informatie of folders over borstkanker. We kijken naar de kleur, hoe begrijpelijk de tekst is, of iets dikgedrukt moet en of de plaatjes erbij passen. Dat vind ik leuk om te doen en ook nog eens heel interessant.”

Paméla voelt zich door haar werk steeds zelfverzekerder. “Het geeft me het gevoel dat ik waardevol ben. Ik voel me trots dat ik anderen mag helpen op hun weg naar zelfstandigheid. En ik word zelf ook steeds zelfstandiger.” Paméla hoopt dat taalambassadeurs een vast onderdeel worden in belangrijke organisaties als ziekenhuizen of scholen. “Taalambassadeurs bereiken iedereen. Ik zeg altijd ‘soort zoekt soort’. Mensen die moeite hebben met lezen en schrijven komen veel eerder naar mij toe, omdat ik hetzelfde heb meegemaakt. Neem ons mee in je plannen, want wij kunnen echt iets toevoegen.”

Bekijk in deze video om te zien hoe Paméla’s werk als taalambassadeur bij Pharos eruit ziet.